Nieuwsoverzicht
Exact 335 jaar gelden op 21 maart 1685 is Johann Sebastian Bach geboren.
In deze periode van het jaar wordt traditiegetrouw veel muziek van Bach uitgevoerd.
Helaas gaan veel van deze concerten niet door als gevolg van de Coronacrisis.
Concertzalen zijn gesloten, mensen mogen niet meer bij elkaar komen. Het culturele leven ligt nagenoeg stil.
Toch zijn er nog musici die wel een concert voor een groot publiek kunnen geven: de beiaardiers. Gedurende de Coronacrisis is de beiaardier een van de weinige musici die op gepaste afstand van het publiek nog steeds concerten kan geven. 20 beiaardiers uit het hele land hebben de handen ineengeslagen en laten deze dagen muziek van Bach klinken over daken en pleinen, dorpen en steden in heel Nederland, van Amsterdam tot Maastricht van Enschede tot Den Haag.
De beiaardconcerten kunnen door vele mensen beluisterd worden, ook mensen die aan huis en haard gekluisterd zijn als gevolg van de huidige crisis. Het carillon brengt muziek bij mensen thuis.
Ook U hoeft er de deur niet voor uit. Zet de ramen en deuren open en geniet van de klanken van het carillon.
Kunt u nog wel naar buiten, kijk waar Bach wordt gespeeld, ga luisteren en verras de beiaardier met een applaus.
Zo vieren de Nederlandse beiaardiers in 2020 de 335ste verjaardag van Bach!
Voor meer informatie klik hier
Al eeuwen lang zijn carillons symbolen van vrede en welvaart. Sinds de 16de eeuw vertolken de “zingende torens” als muziekinstrumenten van de openbare ruimte de gevoelens en emoties van burgers. Bij verdriet en vreugde speelde het carillon een passende melodie. De dichteres Ida Gerhardt heeft in het gedicht Carillon uit 1941 deze emoties en gedeelde ervaring, tijdens de Tweede Wereldoorlog, op haar eigen wijze vertolkt.
In de afgelopen 100 jaar zijn er meer dan dertig oorlogsmonumenten en vredesbeiaarden in verschillende delen van de wereld gebouwd. Sinds 30 november 2017 zijn deze beiaarden verenigd in het “Network of War Memorial and Peace Carillons (WMPC)”.
Het WMPC heeft als doelstellingen:
1. het levend houden van de herinnering aan de duizenden mannen en vrouwen die worden herdacht door oorlogsmonumenten en vredesbeiaarden;
2. het eren van de initiatiefnemers van deze beiaarden en van de personen die ze door de jaren heen hebben onderhouden en gespeeld;
3. het promoten van het vredesidee.
Na de Eerste Wereldoorlog werden wereldwijd veel vredesklokken en carillons gegoten/gebouwd o.a. in Heiligerlee. Ook na de Tweede Wereldoorlog werden nieuwe carillons voor oorlogsmonumenten opgericht. In Nederland staan de volgende vredesbeiaarden: Amsterdam Slotermeer, Arnhem Eusebius toren, Bergen Ruïne kerk, Doesburg Sint Martinuskerk, Meppel Grote Kerk, Oosterbeek Stadhuis, Waalre Provinciaal Herdenkingsmonument, Willemsstad Curaçao Carillon de Vier Koningskinderen. En natuurlijk niet te vergeten het carillon van het Vredespaleis dat in 20013 ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van het Vredespaleis werd voltooid.
Dit jaar wordt in grote delen van de wereld het einde van de Tweede Wereldoorlog, precies 75 jaar geleden, herdacht. Voor deze gelegenheid biedt het WMPC aan beiaardiers de bundel ‘Peace Music for Carillon’ aan. De bundel bevat arrangementen en fantasieën, gebaseerd op muziek die verband houdt met vrede en herdenking. Aan deze uitgave werd meegewerkt door dertien beiaardiers die herdenkings- of vredesbeiaarden in zeven landen bespelen.
Wilt u deze uitgave bekijken klik dan hier. 
Een half jaar na de ingebruikname ging ik naar De Rijp om daar het nieuwe carillon te leren kennen. Beiaardier Christiaan Winter vertelde hoe het project tot stand is gekomen en wat het instrument zo bijzonder maakt.
Christiaan, jij hebt jaren geleden het initiatief genomen om in deze toren een carillon te plaatsen. Hoe is dat sindsdien gegaan?
‘Ik werd in 2009 beiaardier van Alkmaar. Eind 2012 hoorde ik dat de gemeenten Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp zouden worden samengevoegd. Toen ben ik in het late najaar met de auto rond gaan kijken welke klokken er voortaan binnen mijn bedieningsgebied zouden vallen. Ik trof toen deze prachtige kerk met toren in De Rijp aan. Later las ik dat deze toren ooit een carillon heeft gehad dat bij een grote brand in 1654 verloren is gegaan. Ik heb het idee voor een nieuw carillon ingebracht bij de gemeenteraad van Graft-De Rijp, dat tot 1 januari 2015 een zelfstandige gemeente was met ongeveer 5000 inwoners. Het idee werd unaniem omarmd en ik werd in contact gebracht met iemand, die er wel wat in zag een comité te vergaren. Dat ging voorspoedig en al gauw zaten er invloedrijke en betrokken personen in het comité.
Vanaf dat moment heb ik mij wat teruggetrokken uit de organisatie. Uit drie offertes werd Simon Laudy gekozen, wat spannend was, want een compleet carillon had Simon nog nooit gebouwd. Op 1 april 2017 werd voor de toren de eerste en grootste klok gegoten. De bedoeling was ’s avonds om acht uur, maar het werd vanzelf middernacht toen de laatste druppel brons in de vorm verdween. De mensen erom heen bleven, het plein stond vol! De grootste klok – met de namen van Simon Laudy (foto onder) en Gideon Bodden erop - is geschonken door de Gemeente Alkmaar.’
Wie is bij dit project als adviseur opgetreden?
‘Officieel ben ik dat, maar ik had wel, zeker in het begin, de steun van een senior als Arie Abbenes nodig. Ik herinner me nog hoe hij zijn hoofd door het luik stak, het uurwerk zag en meteen zei: “O, hier had een trommel moeten komen!” terwijl de ruimte tussen het uurwerk en het slagwerk mij niet eens was opgevallen...
Ik heb me bezig gehouden met de opstelling van de klokken en de toonhoogte. De bestaande luidklok F1 kon worden aangesloten als lage G.
Er was natuurlijk ook een Comité van Aanbeveling met daarin de Commissaris van de – toen nog - Koningin van Noord-Holland, de burgemeester van De Rijp, en als beiaardier Bernard Winsemius, die de klokken heeft (goed)gekeurd.
Daarna hebben de klokken nog een tijdje in een pianoklavier-opstelling in de kerk gestaan. Soms was ik aanwezig om er provisorisch een liedje op te spelen, zodat het publiek de klokken kon horen en zien vóór ze de toren in werden gehesen. Dat ging met een grote kraan buitenom, door een gat in het dak dat nèt groot genoeg was om de grootste klok rechtstandig door te laten zakken. De logistiek, welke klok eerst, was nog een hele puzzel. Voor de bedrading hebben we gekozen voor gevlochten staaldraad.
Het doorhangen wordt voorkomen door veren aan beide einden. Omdat het een 17de-eeuwse toren is mocht er niet geschroefd of geboord worden en dat maakte de constructie er niet eenvoudiger op.
Het is een 3,5 octaafs spel geworden. Het klavier staat boven het carillon en er was geen ruimte om nog meer tractuur naar beneden te leiden. Bovendien is het een licht spel en er is geen directe noodzaak voor nog hogere tonen. Deze opstelling vraagt wel om een andere toets-klepelverbinding. Normaal hangt een toets via-via aan de klepel maar hier trekt de toets aan een draad die van beneden komt. De toets is als balans uitgevoerd en aan de voorkant twee keer zo lang als aan de achterkant.
Bij de laagste tonen is de toets verstevigd om doorbuigen te voorkomen. Ondanks de omleiding en de nodige hulpveren speelt het klavier licht, zelfs wat te licht..’
Ondertussen wordt ons gesprek onderbroken door de pneumatische automaat waar ik het lied ‘Chante encore dans la nuit’ meen te horen maar Christiaan verzekert me dat dat het Rijper volkslied is: ‘Tussen wijde polders..’
Ik ken deze automaat niet, waar komt die vandaan?
‘De elektronica komt uit Italië maar voor de pneumatiek heeft Simon zelf alle onderdelen bij elkaar gezocht en in elkaar gezet. Zo heeft hij ook een eigen systeem bedacht om de bank in hoogte te verstellen: je draait aan een wiel dat een ketting aandrijft. Die ketting activeert op zijn beurt 4 tandwielen onder de hoeken van de bank die tevens schroeven zijn.’
Wat was het aandeel van Gideon Bodden in het project?
‘Gideon heeft het profiel van de klokken ontworpen. Het is dus een ‘Bodden-profiel’, speciaal ontworpen voor De Rijp. Het profiel is vrij dik om ook de kleine klokken buiten goed hoorbaar te kunnen laten klinken vanuit de gesloten ruimte in de lage toren. Gideon beschikt over een werkplaats in Toldijk, in de Achterhoek, waar hij de klokken heeft gestemd. Het is een licht carillon maar de klank is sonoor en rond en ik heb het gevoel dat het een toon lager klinkt dan je zou verwachten terwijl het echt al een hele toon lager staat! Je kunt hier goed dynamische verschillen laten horen, mooi voor romantisch repertoire.. Omdat het een 3,5 octaafs spel is heb ik nog over de Waalrese variant gedacht maar uiteindelijk toch voor de gewone verhouding gekozen. Op de lage G na zijn alle pedaaltoetsen met het manuaal verbonden.’
Hoe heeft de bevolking gereageerd op dit plotseling verschenen muzikaal fenomeen?
‘Het overgrote deel vind het prachtig maar enkele bewoners in de omgeving klagen over de automaat en de bespeling op zaterdag. Daar hebben we een vergadering over belegd, en besloten dat we een tijdje zo door gaan en daarna zien we wel of de klachten blijven komen. Het is vaak een kwestie van gewennen. De voorslagen houden we kort en in de wintermaanden speel ik wat minder vaak.’
Hoe kijk jij terug op dit hele project?
‘Het hele gebeuren heeft zo’n 7 jaar geduurd en ik heb er ontzettend veel van geleerd. En niet alleen van de bouw van een carillon en de problemen die je tegenkomt. Je moet overal heel goed over nadenken, maar samen met de klokkengieter kwamen we er steeds uit. Onze samenwerking was bijzonder plezierig.
Een ander aspect is het hele sociale gebeuren er omheen: het werken met zo’n carilloncomité en het functioneren in een dorpsgemeenschap, wat ik niet gewend ben... Dingen die op straat besloten worden, op excursie naar Baarn en Vleuten en iedereen uit het dorp mocht gratis mee, een verzamelaar van touringcars werd gecharterd met het vooruitzicht dat hij dan verder niets hoefde te betalen aan het carillon. Ook het intakelen werd gedaan door een plaatselijk bedrijf dat wel met zijn allernieuwste kraan op RTV Noord-Holland wilde verschijnen!
Ik ben uitermate tevreden over dit carillon!’
En zo ontstond het Opus Magnum van Simon Laudy waar hij terecht trots op kan zijn. Tot nu toe heeft hij luidklokken en kleine reeksen carillonklokken gegoten en dit is zijn eerste volledige carillon. Ook het ijzerwerk van de inrichting, het klavier en de bank heeft hij allemaal zelf gelast.
Het houten klaviermeubel is door orgelbouwer Mense Ruiter gemaakt. Alles zit met pen-en-gatverbindingen inelkaar, alleen waar het ijzeren raamwerk voor de toets-geleiding is geplaatst houden een paar gesmede nagels de zaak bijelkaar.
Christiaan bedacht op verzoek van het comité het volgende opschrift dat op de Es-klok (toets F) verscheen:
Geliefd publiek
Van klokmuziek
Zolang gemist
Ontvang mijn dank
In bronzen klank!
Uw klokkenist
CW
Dick Klomp
Op zaterdag, 1 februari, wordt de Visser Neerlandia Prijs door het Algemeen Nederlands Verbond uitgereikt aan Mathieu Daniël Polak voor zijn compositie en project Chag Sameach.
Het Algemeen Nederlands Verbond, heeft als doelstelling de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen op ieder gebied te bevorderen en reikt ieder jaar e Visser-Neerlandiaprijzen uit. De culturele prijs is voor personen of organisaties die zich inzetten voor de cultuur der Nederlanden of de Nederlandse taal waar ook ter wereld.
In 2019, presenteerde Mathieu Daniël Polak een muziekboek getiteld Chag Sameach (Hebreeuws voor Fijne Feestdag) met composities en arrangementen van eigen hand, gebaseerd op traditionele joodse feestdagen en muziek.
Op dinsdag 7 mei 2019 gaf beiaardier Boudewijn Zwart een première concert op het carillon van de Westertoren in Amsterdam. Die dag werd ook het eerste exemplaar van het boek officieel uitgereikt. Gedurende het jaar waren er verschillende concerten rondom joodse feestdagen, afsluiting van het project vond plaats op het Joodse Nieuwjaar dat begon op 28 september 2019 met een uitvoering van de suite op het carillon van Woerden door Henk Verhoef. Die dag werd er ook een lezing over Joodse muziek op carillon georganiseerd.
Voor zijn project zal Mathieu Daniël Polak de Visser Neerlandia Prijs ontvangen. De prijsuitreiking vindt plaats in Turnhout op zaterdag 1 februari en zal voorafgegaan worden door een beiaardconcert op het carillon van de Sint Pieterstoren met werken, natuurlijk, uit Chag Sameach. Het programma is te vinden op de website van de ANV.
Op vrijdag 31 januari zal het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaten. De bespeling van het carillon van het Vredespaleis staat deze week daarom in het teken van de Brexit.
Op donderdag 30 januari zal beiaardier Heleen van der Weel een speciaal Brexit programma spelen op de Vredesbeiaard. De bespeling duurt van 13.00 – 13.45 uur.
Op 29 januari zou Lennaert Nijgh 75 jaar geworden zijn. De tekstdichter overleed in 2002. Haarlem, zijn geboortestad, zou graag met alle beiaardiers van Nederland een eer bewijzen aan Lennart Nijgh. Hieronder is hun oproep te vinden. U kunt u deelname per email registreren bij Kees Schabbing: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Beste beiaardiers van Nederland,
Op 29 januari 2020 is het 75 jaar geleden dat Lennaert Nijgh is geboren.
Lennaert Nijgh, wie kent hem niet? Honderden liedteksten zijn er van zijn hand verschenen en voor veel van die teksten componeerden Boudewijn de Groot en Astrid Nijgh prachtige bijpassende muziek.
Om Lennaert Nijgh eer te bewijzen is in 2013 in Haarlem (zijn geboorteplaats, woonplaats en plaats van overlijden) een festival georganiseerd. De toenmalige organisatoren zien geen gelegenheid om dat te herhalen, reden waarom Rien Donkersloot en ik een hommage aan zijn werk in een andere vorm voorstellen: namelijk een week lang, en vooral op 29 januari, klinken vanaf Nederlandse carillons zijn creaties.
Van de drie ex-vrouwen van Lennaert Nijgh, heb ik enthousiaste reacties gekregen op dit idee, en ook raad en advies; nu hebben we uw inzet nodig om Lennaert Nijgh eer te bewijzen. Enkele van uw collega’s heb ik al benaderd om de levensvatbaarheid van het idee te onderzoeken, en dat leverde meteen steun en sympathie op. Nu hoor ik graag of u in de week van 27 januari tot en met 2 februari 2020 - en liefst op 29 januari - het werk van Lennaert Nijgh in heel Nederland wilt laten klinken.
Praktische zaken zoals PR en het beschikbaar stellen van bladmuziek worden nu uitgewerkt met Rien Donkersloot en Wim Ruitenbeek. Rien speelt als beiaardier van de Haarlemse carillons natuurlijk een belangrijke rol. Beiaardiers van andere belangrijke plaatsen in het leven van Lennaert Nijgh hebben ook al medewerking toegezegd, maar is niet heel Nederland (en Vlaanderen?) het speeltoneel voor Lennaert Nijgh geweest?
Ik hoor graag of u medewerking verleent op het mailadres Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Als u meedoet, wilt u mij dan ook svp aangeven:
- Wanneer u speelt, en welke tijd en in welke plaats en vanaf welke locatie.
- Heeft u tips vanaf welke plek het carillon goed te beluisteren is? En, om in de stijl van Lennaert Nijgh te blijven, liefst vanaf een terras, waar een Beerenburg wordt geschonken 😊
- Geef svp ook uw internetsite of facebookpagina aan, voor uw publiciteit.
- Een foto van u en/of het carillon dat u bespeelt. Denk bij foto’s aan eventuele auteursrechten, om problemen door publicatie te voorkomen.
- Aanvullende ideeën en suggesties zijn altijd welkom.
Mogen wij uw reactie spoedig ontvangen? Dit in verband met een Persbericht. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking!
Met vriendelijke groet, ook namens Rien Donkersloot en Wim Ruitenbeek,
Kees Schabbing
E-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Facebook: https://www.facebook.com/kees.schabbing.58?fref=comp
Zie ook: https://www.theater-haarlem.nl/programma/16554/Testament_Lennaert_Nijgh_75_jaar/Josee_Koning_en_Jim_de_Groot/
