Nieuwsoverzicht
WEERT — Dit jaar is Frank Steijns 25 jaar stadsbeiaardier van Weert. Daar hoort een feestje bij. Op 10 november ontving Frank uit handen van locoburgemeester Paul Sterk de Van Horne Penning met bijbehorende oorkonde. De Van Horne Penning is een blijk van waardering voor de inzet, bevlogenheid en creativiteit van Frank als stadbeiaardier van Weert.
Maar dat is niet het enige blijk van waardering. In Maastricht is een opname gemaakt van een gesprek met Frank in de toren van het stadhuis. Een prachtige audiodocu van Donna Ubags over de Maastrichtse stadsbeiaardier Frank Steijns met als titel "De Enige Ambtenaar Die Op Zaterdag Werkt"
Te beluisteren op SoundCloud via de volgende link:
AMSTERDAM — 60 jaar KNKV-lid! Er zullen niet veel leden zijn die al zo lang lid van de Vereniging zijn als Jacob van Manen (78) uit Amsterdam. Zijn aanmeldingsbrief met het groene NKV-logo van 30 oktober 1959 heeft hij zorgvuldig bewaard. Op vergaderingen en evenementen is hij altijd bescheiden op de achtergrond aanwezig. Dit is een mooie gelegenheid om eens te praten met een ‘gewoon’ lid.
Jacob, hoe ben je bij de KNKV (toen nog NKV) terecht gekomen?
Door Chris de Kievit. Die was klokkenluider van de Oudekerkstoren en hij was lid, toen ben ik op zijn aanraden in 1959 ook lid van de NKV geworden.
Was de Westertoren jouw eerste toren als klokkenluider?
Ja, in 1954 werd die mijn eerste toren als klokkenluider. In die tijd had je ’s zondags nog jeugddiensten en op een keer kwamen de jongens die zouden gaan luiden en vroegen: ”Gaan jullie effe mee?” ”Ja, natuurlijk!” Maar die jongens moesten in militaire dienst en waren er vlot bij om ons het luiden te laten overnemen! Dat hebben we toen gedaan en later deden we ook nog hulpkosterswerk. Meneer Warnaars (de secretaris van de NKV) kwam een keer langs. Hij vroeg: ”Helpen jullie mee op kerstmorgen klokkenluiden?” “Ja natuurlijk!” Zo heb ik meneer Warnaars leren kennen en zo ben ik later ook via hem lid geworden. Op aanraden van meneer Warnaars ben ik met Cees Roelofs de beiaardier van de Oudekerkstoren ook vele malen mee geweest de Oudekerkstoren op. Hij was blind en Chris en ik haalden hem ’s zaterdagsmiddags wel op van het Centraal station. Later kwam Arie Abbenes af toe langs en die mocht ook op het carillon spelen.
Die Westertoren heb ik, samen met een andere vriend en mijn broer, zelf ‘onderzocht’. We kwamen op allerlei plaatsen waar je normaal niet komt... We waren onder de indruk van die geweldige techniek, de speeltrommel, het uurwerk, het slagwerk. We vonden het prachtig! Tegenwoordig zit er achter elke wijzerplaat een kastje dat gestuurd wordt vanuit Duitsland. Dat is in de Nieuwendammerkerk ook zo. Daar luid ik ook de klok (van Henrik Vestrinck) en ben ik koster.
Stond je ingepland op een rooster in de Westertoren?
Nee, dat was elke week, en als er ’s zondags een concert was hielp ik ook mee met het omdraaien van de stoelen. Met een van de kosters uit die tijd, Jan Klein, heb ik nog altijd contact. Na een jaar of 20 ben ik op een gegeven moment gestopt met het luiden. Ik heb ook nog in de Amsterdamse Carillon Commissie gezeten met o.a. Romke de Waard, Jan Kruls, Chris Kievit, Bernard Winsemius en Warnaars, en zo was ik vaak aanwezig bij carillonconcerten. Ik weet niet of er nog zoiets als een carilloncommissie bestaat en of er concerten georganiseerd worden. Ik lees er nooit wat over in de weekbladen. Die zijn daar nou net geschikt voor.
Je vertelde dat je timmerman bent geweest ...
Tot m’n 32e. Daarna heb ik vanaf 16 april 1973 bij Albert Heijn gewerkt op de afdeling bestellingen van de slagerij in Zaandam. In de avonduren heb ik mavo en havo gedaan. Door deze scholing kwam ik op de vleesadministratie van de slagerij terecht. Dat was toen nog een grote groep mensen die door de automatisering zienderogen kleiner werd. Na ongeveer 13 jaar bij de administratie kwam ook voor mij het moment (in 1999, op de dag dat ik 58 werd) om het bedrijf met een goede regeling te verlaten. Zodoende heb ik ongeveer 26 jaar bij Albert Heijn gewerkt.
Heb je verder nog activiteiten ontplooid op het gebied van klokken?
Ja, luiden met de kerst op een van de torens en op de Oudekerkstoren óók met Sinterklaas. Daarna was het altijd gezellig met de hele ploeg bij een van de luiders thuis, met koffie, thee en koek.
Jacob, gefeliciteerd met je jubileum! De KNKV mag zich gelukkig prijzen met leden die de Vereniging zo lang door dik en dun trouw blijven!
Dick Klomp
DE RIJP — Het carillon in de toren van de Grote Kerk van De Rijp is gereed. Zondag 22 september 2019 vond de feestelijke ingebruikname plaats, onder andere met een kaasmarkt, verzorgd door de Alkmaarse kaasdragers. Wethouder Pieter Dijkman opende de kaasmarkt om 15.40 uur.
Om 15.00 uur startte een programma voor genodigden in de Grote Kerk. De toespraken waren buiten via een groot scherm te volgen. Dat gold ook voor het carillonspel van beiaardier Christiaan Winter, hoog in de toren. Ria Oosterop, tot 2015 burgemeester van de voormalige gemeente Graft-De Rijp, nam om 15.15 uur de luidklokken in gebruik. De kaasmarkt duurde tot circa 17.15 uur.
Al in 2014 zijn de eerste stappen genomen om een carillon in De Rijp te realiseren. Aanleiding was het bezoek van Christiaan Winter, beiaardier van de gemeente Alkmaar, die in het kader van de destijds aanstaande fusie met Alkmaar een kijkje nam in De Rijp. Als gepassioneerd klokkenspeler informeerde hij of het dorp een carillon had. "Het bleek niet zo te zijn. Ik vroeg me af waarom een karakteristiek dorp als De Rijp geen beiaard heeft. Dorpen met eenzelfde omvang als De Rijp, zoals Bathmen, Dinxperlo en Garderen, onderstrepen met een carillon in de toren het historisch en toeristisch karakter van het centrum. Daarom zouden de klanken van een carillon ook in een prachtig dorp als De Rijp zeer welkom zijn. Een klinkend middelpunt dat mensen als gezellig en karakteristiek ervaren."
Dat idee sloeg aan en werd opgepakt. Stichting Carillon De Rijp werd geformeerd. De organisatie maakte een plan, verwierf gelden en gaf Klokken- en Kunstgieterij Reiderland in Finsterwolde de opdracht een carillon te vervaardigen. Uiterst spectaculair was het hijsen van de bronzen klokken met een kraan, op 15 juli van dit jaar. Ook het eerste weekeinde van april 2017 gaat de boeken in als een memorabel onderdeel van het proces; klokkenmaker Simon Laudy goot naast de Grote Kerk de eerste en grootste klok. Klokslag middernacht werd het eerste brons in de mal gegoten. Deze klok is een geschenk van de gemeente Alkmaar. Alle andere klokken (dit carillon telt er 43) zijn geadopteerd. Dat geldt ook voor vele klepels en andere onderdelen van het carillon. De geldelijke bijdragen waren niet alleen van groot belang om het project financieel rond te krijgen, Stichting Carillon De Rijp wist zich daardoor al in een vroeg stadium gesteund en gedragen door mensen uit De Rijp en de regio. Via fondsenwerving is het totaal benodigde bedrag bijeengebracht.
WOERDEN — In 2019 vierde Henk Verhoef zijn 25-jarig jubileum als stadsbeiaardier van Woerden. Dit heugelijke feit was de aanleiding om op zaterdag 7 september 2019 een carillonfestijn te organiseren op en rond de toren van de Petruskerk van Woerden. Voorafgaand aan dit evenement een gesprek met de jubilaris en met Guus van Buchem, een van de oprichters van Stichting Carillon Woerden.
Henk, je woont en werkt in Amsterdam, hoe ben je zo in Woerden terecht gekomen en welke situatie trof je daar aan?
Jaap van der Ende ging met pensioen en toen werd de beiaardiersplaats ondergebracht bij het kunstencentrum/muziekschool Het Klooster. De toenmalige directeur had connecties met Jacques Maassen, de directeur van de beiaardschool en Jacques raadde hem aan een sollicitatieprocedure te volgen. Ik was net een jaar tevoren afgestudeerd toen ik deed mee aan het proefspel en zo ben ik beiaardier van Woerden geworden. Ik trad in dienst bij Het Klooster, dat voor de beiaardiersfunctie subsidie ontving van de gemeente. Daardoor had ik in plaats van gemeenteambtenaren contact met collega musici. Op een gegeven moment heeft de gemeente de subsidie stopgezet en hield het dienstverband met Het Klooster op.
Beiaard
De beiaard is in aanleg een 3-octaafs beiaard uit de jaren 60. In de jaren 70 is de beiaard op advies van Jaap van der Ende uitgebreid en verplaatst naar boven in de torenspits, waar de galmgaten zitten. Er kwam echter zoveel water naar binnen door de galmgaten dat ze moesten worden afgedekt met plastic. Met als gevolg dat het geluid beneden nauwelijks nog te horen was. Sinds 2006 hangt de beiaard aan een stellage aan het plafond van de klokkenkamer. De twee luidklokken fungeren als C en D (klinkend F# en G#). Die verplaatsing is een grote verbetering gebleken.
Wat waren in die 25 jaar voor jou hoogtepunten?
De verplaatsing van de beiaard naar de klokkenkamer, de nieuwe ES-klok en het comité van mensen die meer dan gemiddeld betrokken zijn bij de beiaard. Omdat in Woerden het gemeentebestuur ver van de toren is gehuisvest ontbreekt een natuurlijke interactie tussen de beiaardier en de gemeente, die de beiaardier betaalt. Daarom is een publiekrechtelijke vorm als een Stichting zo’n belangrijk intermediair tussen overheid, publiek, bedrijfsleven en beiaardier, die zorgt voor een betere bedding van het instrument in de gemeenschap.
Guus, hoe lang bestaat de Stichting Carillon Woerden en welke activiteiten ontplooit die?
Aanvankelijk werkten we als comité onder de paraplu van kunstencentrum Het Klooster. Henk en ik hebben elkaar toevallig ontmoet tijdens een concert en filosofeerden wat we in Woerden konden doen op het gebied van publiciteit. We konden daarbij gebruik maken van de faciliteiten van Het Klooster. Het organiseren van zomerconcerten bleek een gouden greep. Sinds 2007 is het plein voor de toren heringericht en is nu een plek waar veel evenementen plaatsvinden.
Dat botst nog wel eens met de beiaardbespelingen en er ligt een taak voor de Stichting om de evenementen en bespelingen te coördineren. In 2011 heeft de gemeente een grote bezuinigingsoperatie doorgevoerd en de beiaard wegbezuinigd. In 2012 hebben we in overleg met Het Klooster besloten het comité op te heffen en er een zelfstandige stichting van te maken. De goede samenwerking met Het Klooster is gebleven.
Bij de oprichting van de Stichting in 2013 was de belangrijkste doelstelling de continuïteit van de bespelingen. We zijn nu afhankelijk van donateurs en sponsoren en dat betekent no cure no p(l)ay. Maar tot nu toe gaat het gelukkig goed.
Henk: Je loopt wel tegen de grenzen van zo’n systeem aan. Over de Stichting zijn alleen maar goede dingen te zeggen maar een ondernemer kan zomaar zeggen: nou ga ik eens wat anders met m’n geld doen. De stichting zou eigenlijk niet moeten hoeven bestaan.
Guus: Als Stichting hebben we kunnen bereiken dat het automatisch spel door kan gaan en dat de Bumarechten worden betaald door de Gemeente. Omdat fondsen geen structurele culturele activiteiten steunen maar alleen projecten zoekt de Stichting voortdurend naar projecten!
Heeft de Stichting een educatief doel?
Educatie is nou zo’n project waar het Cultuur Platform Woerden een belangrijke sponsor van is. Daarnaast is er nog de stichting KUVO (culturele vorming) die het mogelijk maakt om kinderen van groep 7 van basisscholen uit de omgeving te laten kennismaken met de beiaard. In groepjes van ca 10 kinderen klimmen zij de toren op. Mathieu Polak heeft speciaal voor deze excursies een lesprogramma ontwikkeld. De belangstelling daarvoor is zo groot (22 sessies in 2019) dat we veel scholen moesten teleurstellen. We hopen die vorm van educatie een aantal jaren te kunnen voortzetten, ook al om de overlast van dat ‘kinderspel’ tot een dragelijk niveau te beperken (8 keer per jaar). Het is leuk om te zien hoe gemakkelijk kinderen plaats nemen achter zo’n imponerend instrument.
Guus, hoe ziet het jubileumprogramma van Henk er uit?
Als Stichting hechten we eraan om het carillon eens in de zoveel tijd voor het voetlicht te brengen. Dit jubileum was natuurlijk een mooie aanleiding. We hebben de reizende beiaard van Boudewijn Zwart gehuurd en die komt naast een draaiorgel op het bordes voor de toren te staan. Eén programmaonderdeel is het carillonduet. Bij het ene carillon klinkt de C als C, maar bij het andere als F#! Er moet dus flink getransponeerd worden! Een ander onderdeel is het samenspel van de reizende beiaard met de slagwerkgroep en de saxofoongroep van Het Klooster.
Verder treedt op een koor uit Harmelen, ‘Rhythm & Friends’. En dan is er het draaiorgel, ook al zo’n instrument dat klinkt in de openbare ruimte, naast de reizende beiaard, dat moet toch een mooi plaatje opleveren?
Tot slot speelt Wim Ruessink een selectie uit ‘The Great American Songbook’, bekende melodieën voor jong en oud en voor ‘elk wat wils’. Wim wordt begeleid door Marijke van der Ouderaa op piano en accordeon, en Joep van Buchem op gitaar en percussie.
Henk, wat doe je naast het beiaardspelen in Woerden?
Behalve in Woerden ben ik beiaardier in Monnickendam en de VU in Amsterdam, organist van de VU en de Nieuwe Kerk, adviseur bij restauraties, en ik publiceer af en toe wat. Maar orgelspelen is een belangrijk deel van mijn leven, ik zit bijna dagelijks in de Nieuwe Kerk.
Hoe kijk jij aan tegen de acceptatie van de beiaard in de samenleving?
Er is een zorgelijke ontwikkeling gaande: gemeentebesturen leggen de verantwoordelijkheid voor de beiaard bij comités van vrijwilligers in plaats dat zij, als eigenaar van de beiaard, de verantwoordelijkheid nemen voor het continueren van deze eeuwenoude traditie. Wanneer er een klacht binnenkomt van een (vaak nieuwe) bewoner die ’s nachts de klok uitgezet wil hebben, dan wordt zo’n klacht soms zonder slag of stoot gehonoreerd.
Dick Klomp
MAASTRICHT — Beiaardspelen met de focus op het publiek. Ook als je hoog in de toren zit te spelen contact houden met de mensen beneden door melodieuze en herkenbare muziek te spelen. Dat is de missie van Frank Steijns, stadsbeiaardier van Maastricht, Heerlen en Weert. Van jongs af aan ging hij met zijn vader Mathieu, stadsbeiaardier van Maastricht, mee de toren op en wist al vroeg wat hij later wilde gaan doen.
Wat hij nog niet wist was dat zijn werkterrein nauw verbonden zou zijn met het Johann Straussorkestvan André Rieu. Inmiddels speelt Frank 25 jaar beiaard in Weert en even zo lang als violist en soms als pianist in het orkest. Samen met André Rieu componeert en arrangeert hij in diens grote studio de muziek voor het orkest. Tijd om met deze bijzondere beiaardier eens in gesprek te gaan.
Frank, hoe combineer je de banen van beiaardier en van orkestlid die beide toch een vastgesteld rooster hebben?
Ik speel elke week in Weert, Heerlen en Maastricht. Als ik op tour ben met het orkest ga ik tussendoor naar mijn torens om beiaard te spelen. Met de auto en soms met het vliegtuig. Dan heb ik ook tijd om te arrangeren. Met de stadsgidsen van Maastricht heb ik een WhatsApp-groep aangemaakt. Als zij grote groepen toeristen in de stad rondleiden pas ik mijn bespelingen daarop aan. Dan staat er soms honderd man te applaudisseren voor het carillon. Ook vragen de gidsen het publiek om verzoeknummers op te geven, dat maakt grote indruk, zeker bij buitenlandse gasten.
Je speelt veel in combinaties met anderen?
Als ik ’s avonds met André Rieu speel op het Vrijthof dan speel ik daarvóór als pianist een paar uur met mijn Maastrichts Salonorkest. Ook als beiaardier speel ik samen met anderen vanaf de toren. Dat kan met een geluidsspoor zijn, met andere instrumenten of zoals laatst in Leiden met Gildas Delaporte als zanger!
Wat vind je van ‘hedendaagse muziek’ en hoe verhoudt zich dat tot het populaire genre waarin je je meestal begeeft?
Vroeger was ik erg geïnteresseerd in Avant Garde. Tegenwoordig vraag ik componisten, die voor mij schrijven, om het melodieus en toegankelijk te houden. Enkele jaren geleden was er in Heerlen een grote tentoonstelling over John Cage, daar waren veel kenners aanwezig. Dán speel ik alle stukken van Cage. Maar ’zomaar’ zal ik zulke muziek op een concert of marktbespeling niet gauw uitvoeren. Het inhaken op de actualiteit heb ik van het begin af aan gedaan: toen de Zangeres zonder Naam, die uit Weert kwam, in 1998 overleed, heb ik uit haar repertoire gespeeld. Alle tv stations kwamen erop af, maar deze geste werd in de beiaardwereld niet door iedereen gewaardeerd: te plat, te volks. Dat inhaken doen gelukkig veel beiaardiers tegenwoordig, zoals Malgosia die in Utrecht die bij het overlijden van Bowie geweldige publiciteit kreeg.
Ik beschouw de beiaard vooral als volksinstrument, meer dan een concertinstrument. Ik speel zo’n 90% licht en 10% klassiek. Op mijn eerste officiële concert in Maastricht heb ik uitsluitend hits uit de top 40 gespeeld. Ook een avondconcert met lichte muziek was toen niet onomstreden. Er zijn gelukkig tegenwoordig veel meer beiaardiers die uit de ivoren toren komen. Mijn grote voorbeelden zijn pioniers Boudewijn Zwart en Frank Dellapenna, die elk op hun manier, de beiaard voor een nieuw publiek wisten te winnen. Bij alles wat ik doe houd ik voor ogen dat ik de beiaard bij een zo groot mogelijk publiek bekend wil maken. De aansluiting met André Rieu hielp daarin natuurlijk. We hebben met mobiel carillon op tour met André Rieu voor zo’n 5 miljoen mensen gespeeld. Maar ook los van Rieu zoek ik de massa op. Vorig jaar speelde ik met mobiel carillon op een popfestival, 5000 jongeren dansten op carillonmuziek met beats. Die mensen hebben vaak voor het eerst een beiaardier aan het werk gezien. Dat die mensen nu weten wat een carillon is, en er een mooi gevoel bij hebben, is een eerste stap. Daarna mogen ze desgewenst de toren in. Ik wil eerst de massa bereiken en dan verder opvoeden, niet andersom.
Wat is jouw favoriete beiaard?
Moeilijk te zeggen. Maastricht heeft een prachtige beiaard die door de beide broers Hemony is gegoten maar Weert is echt ‘mijn kindje’. In 1991 werd de beiaard geïnstalleerd, in 1994 werd ik benoemd tot beiaardier van Weert en raakte ik in gesprek met meneer Raatjes, wat resulteerde in een Bes- en een Esklok. Vervolgens ging in 1996 de hele beiaard op de schop en kwam er voor 10.000 kg aan klokken bij!
Ik ben de eerste beiaardier van Weert en heb alles vanaf het begin kunnen opbouwen. Ik heb er kunnen experimenteren en binnenkort wordt een expositieruimte in de toren ingericht. Historische Weerter klokken uit het depot van het museum worden daar opgesteld. En er is veel belangstelling van de plaatselijke gemeenschap. Als er een concert is kun je zomaar twee wethouders aantreffen die uit belangstelling zijn gekomen.
Je bent voorzitter van Stichting Cloch’Art. Dat klinkt als iets voor daklozen. Wat moet ik mij daar bij voorstellen?
Toen enkele jaren geleden mijn mobiele carillon werd gestolen bleef ik berooid achter. Om een nieuw instrument te kunnen financieren heb ik een stichting met deze naam ‘klok-kunst’ opgericht.
Het nieuwe carillon is er gekomen en de stichting bestaat nog. Die wordt nu voor educatieve doeleinden ingezet. Bijvoorbeeld toen Maastricht Culturele hoofdstad van Europa was hebben wij het evenement ‘Magic Bells’ georganiseerd: 5000 schoolkinderen uit Maastricht met 5000 handbellen (die we met een container uit China hebben laten komen) musiceerden met elkaar op het Vrijthof. Het samenspel werd geregeld met gekleurde vlaggen. Zoiets vergeten die kinderen nooit en een band met het carillon is gesmeed.
Heb je een bijzondere band met het museum in Asten?
Mijn mobiele carillon heb ik om educatieve redenen in bruikleen gegeven aan het museum. Daar heeft het meer betekenis dan bij mij in de garage. Als ik het nodig heb haal ik het op. Volgend jaar ga ik er wellicht mee naar Canada. Het museum is prachtig en ik ben er vaak, maar een bestuursfunctie heb ik niet.
Overbodige vraag wellicht: heb je nog tijd voor hobby’s?
Wat ik leuk vind om te doen heeft altijd wel met muziek te maken: ik fotografeer en onderhoud met mijn foto’s de website van André Rieu. Het organiseren van alle evenementen vraagt ook veel tijd. Maar ik heb een prachtig vak!
Dick Klomp
Op 12 augustus wordt in Gouda de nieuwe cd "Bells forever" van Big Ben Records gepresenteerd.
De CD “Bells forever” is geen beiaard CD maar een mooie collectie van muziek met klokken in de breedste zin van het woord. De gebruikte instrumenten lopen uiteen van handbells, wijnglazen en zang tot orgel. De geselecteerde stukken vormen een terugblik op negen jaar Vlaardingse Beiaardweken.
De feestelijke CD presentatie op maandag 12 augustus 2019 wordt voorafgegaan door een beiaardconcert door Boudewijn Zwart en Lydia Mussche, van 20.15 tot 21.00 uur. Er zijn luisterplekken in de tuin van het Museum en de Willem Vroesentuin (achter de kerk).
Op maandag 12 augustus 2019 vindt om 21.00 de CD presentatie plaats in de entreehal van de Sint-Janskerk (Achter de Kerk 2 in Gouda). Toegang is gratis.
Meer informatie over de CD kunt u vinden via de website van Big Ben Records of door een email te sturen naar
