Nieuwsoverzicht
BATHMEN — Dit jaar bestaat de beiaard in de toren van de Dorpskerk Bathmen tien jaar. Om dat te vieren werd op vrijdagavond 25 mei in de kerk de tentoonstelling Klinkend Brons geopend. Een fotogalerij, de gehele kerk rond, laat zien wat er in de afgelopen tien jaar is gebeurd rond het Bathmense toreninstrument en dat is veel!
Een opsomming ‘voor de vuist weg’: Er wordt gespeeld op zaterdagochtenden door vaste beiaardier Jan Achterkamp (zie foto), schoolkinderen komen langs om zich ‘op de hoogte’ (letterlijk en figuurlijk) te stellen, alle muziekverenigingen uit het dorp spelen samen met de klokken, er zijn Bathmense Beiaardboeken verschenen, er werd een actieve en vindingrijke club opgericht: Stichting de Bathmense Beiaard. Door een goede samenwerking tussen het bestuur van deze stichting en de vaste beiaardier kwam dit alles tot stand, inclusief een informatieve en goedopgezette website: www.bathmensebeiaard.nl
Bijzonder: 28 klokken telt het Bathmense carillon, waarmee je als beiaardier kunt beschikken over 2 ½ octaaf. Voor Achterkamp nooit een beperking geweest, veeleer een uitdaging: wat maak je als beiaardier klaar op een klankjuweel dat aanzienlijk minder klokken telt dan zijn grote broers met minstens vier octaven. Dat het kan bewijst de praktijk: kijk maar op de speciale vrijdagavondconcerten in de jaarlijkse juni-carillonmaand: vele dorpsgenoten komen luisteren.
Een inspirerende avond was het, op 25 mei. Jan Achterkamp trakteerde het aankomende publiek op rollende torentonen die prima bleken te landen op het speelse….. standbeeld (?)….. ligbeeld(?) …. met de naam Rollende Paarden (zie foto). Binnen werd op koffie/thee getrakteerd door de Werkgroep Open Kerk. De ludieke openingsverrichting werd gedaan door burgemeester Andries Heidema (zie foto), die dat vooraf liet gaan door een levendige toespraak. Beiaardier Jan vertelde de aanwezigen hoe het allemaal gekomen was, vergezeld van instructieve lichtbeelden. In dit eerste decennium heeft de beiaard een eigen plek veroverd in de gemeenschap van Bathmen.
Tekst en foto’s: Roel Smit
DEN BOSCH — Een gesprek met bestuurslid Arie van Olst van de Bossche Beiaard Stichting
Arie, hoe ben je in het bestuur gekomen, hadden klokken je speciale belangstelling?
Nee, ik houd wel van muziek maar speel zelf niet. Ik heb 42 jaar bij de KPN gewerkt en na mijn pensionering ben ik voor allerlei functies gevraagd (o.m. 11 jaar lang voorzitter van het Rode Kruis Den Bosch). Op grond van mijn ervaring als directielid van de KPN en mijn netwerk ben ik gevraagd om binnen de stichting wat hulp te bieden. Ik wil mij graag dienstbaar maken aan de maatschappij.
De Bossche Beiaard Stichting heeft onlangs een bijzonder lespakket uitgegeven. Hoe is dat ontstaan?
Dat is eigenlijk het gevolg van onze doelstellingen. Als je meer aandacht wilt genereren voor het culturele erfgoed, begin dan bij de jeugd. Onze beiaardier Joost van Balkom heeft samen met een basisschool een lespakket ontwikkeld dat kan worden gebruikt voor kinderen uit groep 7 en 8.
In 2016 verscheen de eerste versie van het pakket ‘Hemelse Tonen’: een doos met o.a. 3 speeldoosjes, 3 gaatjestangen en strookjes. Daar kun je een melodietje in ponsen dat door het muziekdoosje kan worden afgespeeld. Tegenwoordig heeft geen enkele basisschool een aparte leerkracht muziek en de vaste leerkrachten staan ook niet te springen om extra werk. Daarom hebben we met subsidie een docent van de muziekschool kunnen aantrekken. Die behandelt in 3 lessen spreekwoorden en gezegden waarin klokken voorkomen; demonstreert verschillende toonhoogtes met behulp van bierflesjes die met water gevuld worden; helpt bij het maken van een liedje op het speeldoosje èn een eigen ringtone voor je smartphone!
Na de cursus gaan de kinderen met ouders en leerkrachten met de beiaardier mee de toren op.
Tot nu toe hebben 4 scholen in Den Bosch van het lesaanbod gebruikt gemaakt en zijn er ook twee dozen door basisscholen in Limburg besteld. Daarnaast zijn we met een tweetal scholen in gesprek voor het lesaanbod.
Het geld dat we verdienen met de verkoop gebruiken we om over een tijdje versie 2 te kunnen uitbrengen.
Op onze website www.beiaardonline.nl staat een video over een les met ‘Hemelse Tonen’.
Hoe werkt de Bossche Beiaard Stichting?
De BBS heeft een bestuur van 6 leden en een goed georganiseerde projectmatige taakverdeling. Nieuwe bestuursleden worden gevraagd voor specifieke taken zoals PR, onderhoud van de website, contacten met de gemeente, fondsenwerving en techniek bij evenementen.
Wij vergaderen standaard vier keer per jaar en vlak voor de beiaardweek een paar keer extra.
Ieder jaar organiseren wij de Bossche Beiaardweek, dit jaar afgesloten met een rijdende beiaard op het Kerkplein. Onder de talloze passanten waren enkele paren die spontaan gingen dansen op de Tango- en Salsamuziek die door beiaardier Joost van Balkom werd uitgevoerd.
Momenteel zijn we bezig na te denken hoe we nog meer voor onze donateurs kunnen doen.
Wij ontvangen subsidie van de gemeente en tot heden zijn de bezuinigingen gelukkig aan ons voorbij gegaan.. Verder genieten we de steun van zo’n 40 donateurs, de zogenaamde ’vrienden’. Speciaal voor hen organiseren wij jaarlijks een of twee concerten met iets extra’s zoals een hapje en drankje op een mooie locatie. En uiteraard blijven we streven naar meer vrienden.
Vorig jaar bestonden wij 25 jaar en mochten een bijzondere luisterplaats in de buurt van de Sint Jan gebruiken: een afgesloten tuin van een van de vrienden. Achterin staat een tuinhuisje met een carillon met porseleinen klokjes. De eigenaar handelde vroeger in ‘Chinese Art’.
Voorts trekken wij op met het Bossche Klokkenluiders Gilde dat vorig jaar is opgericht. Samen hebben wij de ‘Torennota’ geschreven die we toevallig vandaag aan de wethouder hebben overhandigd. Die was daardoor aangenaam verrast omdat in de gemeentelijke beleidsnota niets over torens en klokken staat… In de Torennota wordt o.a. het belang van beiaardspel en de betekenis van klokken voor de stad aanschouwelijk gemaakt.
Op de foto: Het aanbieden van de Torennota aan de wethouder (foto: René Swane - bestuurslid Klokkenluidersgilde)
V.l.n.r.: Arie van Olst (bestuurslid Beiaardstichting) Jos Clercx (voorzitter Beiaardstichting), Huib van Olden (wethouder),
John Vermulst (voorzitter Klokkenluidersgilde).
In 2029 vieren we 400 jaar einde beleg van ‘s-Hertogenbosch en de wethouder wil dan ook speciale aandacht besteden aan torens en klokken. Daar moet je dus vroeg mee beginnen. De nota kwam voor hem op een heel mooi moment.
Onlangs is onze website vernieuwd. Dat gebeurde door een professionele bouwer samen met ons. De site wordt onderhouden door een bestuurslid.
Wat zijn de plannen voor de toekomst?
Dat is vooral het uitbouwen van de vier pijlers: elk jaar de beiaardweek houden; het aantal concerten voor de vrienden uitbreiden; samenwerking met het klokkenluidersgilde intensiveren en het promoten van ‘Hemelse Tonen’. De rode draad is het contact met de gemeente over het onderhoud van de beide carillons en het wekken van de publieke belangstelling door de bespelingen en het luiden.
Wat is het leukste wat je hebt gedaan voor de stichting?
Eén van de mooiste dingen was het boek ‘Van Balkom Beiaardiers’ in elkaar zetten, samen met de klokkenluiders een schrijver zoeken, fondsen werven, verkopen en nog winst maken ook!
Dick Klomp
KAMERIK — Een zonnige zaterdag in april. Zaterdag 7 april was het dan zo ver. Ruim 30 beiaardliefhebbers op excursie langs een viertal beiaarden in Midden-Nederland. Deze beiaardexcursie was de gezamenlijke aftrap voor het jubileum jaar van de Utrechtse Klokkenspel Vereniging (UKV) en de Nederlandse Klokkenspel Vereniging (NKV). In 2018 viert de UKV het 90-jarig bestaan en de NKV viert het 100-jarig bestaan.
Onder deskundige leiding van Arie Abbenes, oud stadsbeiaardier van Utrecht, en Erik Kempen, voorzitter van de UKV, hebben de deelnemers genoten van het beiaardspel van de Grote Kerk in Vianen, de Hervormde Kerk in Kamerik, de Petruskerk te Woerden en het glascarillon in Vleuterweide.
Op de eerste drie beiaarden, die sterk verschillen in karakter en omvang, hebben Arie Abbenes, Malgosia Fiebig en Henk Verhoef een concert gegeven dat paste bij de betreffende beiaard. Dit stond garant voor een veelzijdige muziek samenstelling. Niet alleen de beiaard was het beluisteren waard. Ook de verschillende locaties, de kerken en de omgeving waren een bezoek waard.
Na het officiële welkom door de burgemeester van Vianen, verzorgden de enthousiaste vrijwilligers van de Stichting Grote Kerk Vianen een rondleiding door de kerk. Het dubbeldeks praalgraaf, een unicum in Nederland is een bezoek meer dan waard. Een deel van de deelnemers beklom de toren en heeft genoten van het prachtige uitzicht. Het dorp Kamerik is een prachtig voorbeeld van klein dorp met een groots instrument.
Woerden beschikt over een prachtige luisterplaats naast de Petruskerk. Ook in Woerden bezochten een aantal deelnemers de werkplek van Henk Verhoef. Het was hartverwarmend om de enthousiaste vrijwilligers van de Stichting Carillon Woerden, net als in Vianen te horen vertellen over hun carillon en de activiteiten, die regelmatig georganiseerd worden rondom het carillon. De ware liefde voor het carillon ligt bij de plaatselijke bevolking, dat bleek deze zaterdag weer eens.
De dag werd afgesloten met een bespeling van het Glascarillon te Vleuterweide door de vaste beiaardier Wim Ruitenbeek. Dit glascarillon bestaat uit 50 glazen klokken en 50 klankschalen. Het kunstwerk is in 2008 ontworpen door glaskunstenaar Bernard Heesen. De klokken zijn geblazen door het Glasvormcentrum van Royal Leerdam en in de glaswerkplaats van Petr Novotny. 
Klokkengieterij Eijsbouts zorgde voor de finishing touch door het stemmen van de klokken. De toren, die onderdeel is van de cultuurcampus in Vleuterweide, staat naast de ingang van de muziekschool. Wim speelt van april tot september op het plein bij de cultuurcampus. Kinderen, die langs komen, mogen hun eigen verzoeknummer indienen, die Wim vervolgens op het glascarillon speelt. Ook zaterdag bleek weer dat kinderen gefascineerd zijn door de klanken van dit glascarillon.
Zaterdag 7 april 190 jaar liefde voor de beiaard in 1 bus. Dankzij al die betrokken vrijwilligers, de vier beiaardiers, de bevlogen reisleiders kunnen we terugkijken op een schitterende dag. Waarop we veel moois gehoord en gezien hebben. Een prachtige dag, een van de vele activiteiten, die door de UKV en de NKV in 2018 georganiseerd worden.
Als jubileumcommissie en bestuur kun je een feestje organiseren, maar je hebt wel gasten en feestgangers nodig om dit feestje samen te vieren. U bent allen, samen met uw introducés van harte welkom bij alle evenementen, die in het kader van het 100-jarig bestaan van de NKV georganiseerd worden.
Ada Boerma
DEN HAAG — In juli 2014 werd door de Beiaard Wereld Federatie in Vlaanderen een meerdaags congres gehouden rond het thema ‘War Memorial Carillons na de Eerste en Tweede Wereldoorlog’. Universiteitsbeiaardier in Leuven Luc Rombouts – die daar het American Engeneers’ Memorial Carillon bespeelt - vertelde vooraf Heleen van der Weel, beiaardier van het Vredespaleis, dat hij evenals zij zou willen komen tot een internationaal netwerk van War Memorial and Peace Carillons en dat onze collega in Toronto, Roy Lee, die daar het Soldiers’ Tower Carillon bespeelt, daarover ook nadacht: bijzonder dat op drie plaatsen wereldwijd aan eenzelfde project werd gedacht zonder dat van elkaar te weten.
Het eerste gesprek tussen Luc Rombouts, Ludo Geloen - beiaardier van de Lakenhal in Ieper - prof. dr. S. Groenveld - toen voorzitter van de Stichting Carillon Den Haag - en Heleen van der Weel werd gevoerd in Antwerpen op vrijdag 11 april 2014. Een paar maanden later werd tijdens het genoemde Beiaard Wereld Congres in een causerie in de Universiteitsbibliotheek van Leuven het project bekend gemaakt. Roy Lee in Toronto werd er vanaf het begin door mails bij betrokken. De facebook pagina werd vanaf het begin beheerd door David Proot (Leuven).
De verdere ontwikkeling kwam na een rustige periode in een stroomversnelling door het aanbod, op de website van het Vredespaleis ruimte te reserveren om het netwerk gestalte te geven. Door donaties van de Gemeente Den Haag als internationale stad van Recht en Vrede, de Universiteit Leuven én van de Carnegie-Stichting (binnen het Vredespaleis) kon op donderdag 30 november 2017 in het Vredespaleis te midden van ongeveer 70 aanwezigen de website met gegevens over inmiddels 31 van de 40 bekend zijnde War Memorial and Peace Carillons - van Nieuw Zeeland via Kaapstad, Europa en de USA tot British Columbia – worden gelanceerd.
Oorlogen zullen er niet door worden voorkomen. De doelstelling is in de eerste plaats het in gedachten blijven houden van de vele duizenden wereldwijd die zich hebben ingezet voor het realiseren van al deze monumenten in klank met hun diepere betekenis door verwijzing naar oorlogen, hun vele slachtoffers maar ook naar vrede – en naar degenen die deze instrumenten trouw hebben bespeeld. Het logo toont niet voor niets het zwart van conflicten dat als een net over de aarde ligt maar waaruit zich een vredesduif met een olijftak onttrekt.
Bovendien wordt door ook dit project de carilloncultuur van de Nederlanden met haar eeuwenlange ontwikkeling in een wereldwijde context geplaatst.
De keuze voor Den Haag en het Vredespaleis als vruchtbare basis voor dit netwerk was een bijna logische, wat werd onderstreept door de aanwezigheid van onder andere de burgemeester van Den Haag, de president van het Internationaal Gerechtshof en vertegenwoordigers van ambassades. Natuurlijk waren ook Nederlandse beiaardiers aanwezig die een Oorlogsherdenking- of Vredesbeiaard bespelen. De initiatiefnemers zullen zich in de komende maanden bezig houden met het aanvullen, perfectioneren en verlevendigen van de website: www.peacecarillons.org.
In Nederland behoren tot deze oorlogsmonumenten in klank de klokkenspellen in Amsterdam (Slotermeer) (foto), Arnhem, Bergen (N.H.), Doesburg, Heiligerlee, Meppel, Oosterbeek en Waalre.
Hylke Banning
Bob, wat is de aanleiding geweest om beiaard te gaan studeren? Roy Kroezen was de aanstichter. Ik had al pianoles en van Roy heb drie à vier jaar orgelles gehad. Hij vroeg me eens of ik mee wilde de Peperbus in Zwolle op waar hij beiaard speelde. Zo'n vraag aan een 14-jarige hoef je niet te herhalen! Roy speelde op zijn aanstekelijke manier enkele leuke liedjes. Ik maakte voor het eerst een carillon bewust en van dichtbij mee.
Ik kom uit een muzikale familie. Thuis in Zwolle staat een piano. We luisteren veel naar muziek. De drempel naar zelf muziek maken was laag. Zo ben ik de muziek ingerold. Inmiddels heb ik drie bachelors gehaald: orgel en kerkmuziek in Utrecht en beiaard aan de Beiaardschool in Amersfoort. Nu ga ik op voor de master.
Heb je voorkeur voor een bepaald genre muziek?
Dat wisselt nogal eens. Ik ben tamelijk breed georiënteerd. Soms ben ik door een bepaalde stijl gegrepen en een paar weken daarna kan dat weer wat anders zijn. Wèl laat ik mij in mijn programmakeuze leiden door het instrument dat ik bespeel en de ruimte waarin het staat.
Hoe is jouw recente benoeming als stadsbeiaardier in Arnhem gegaan?
De Nederlandse Klokkenspelvereniging heeft de advertentie voor de vacature verspreid en daar heb ik op gereageerd. Tot mijn grote vreugde werd ik uitgenodigd voor een proefspel en een gesprek. Vier van de elf sollicitanten mochten proefspelen. De pers noemde mij 'de jongste beiaardier van Nederland' (21 dk) terwijl ik daar zelf nooit bij stilgestaan had. Wel begrijpelijk dat ze daar publiciteit in zien maar het was daarvoor nog niet zo in mij opgekomen.
Het is geweldig om te mogen spelen op zo’n beiaard met z’n zware basklokken: een lage G, A, Bes en B, en die bovendien ook nog eens 'een kleine terts lager' klinkt. Een melodie in de tenor klinkt prachtig sonoor en in de discant wordt het nergens echt onaangenaam hoog. Hier moet ik in mijn programmakeuze zeker gebruik van maken. Een luitsuite van Bach klinkt overal wel, daar heb je die basklokken niet perse voor nodig. Op deze beiaard ben ik haast verplicht om ook in de Amerikaanse beiaardmuziek te duiken, wat ik absoluut niet als straf zie. Ik heb geen vast stramien maar doe meestal vier blokken van een kwartier waarin ik muziek speel die met elkaar te maken heeft, ‘setjes’ of alleen muziek van Mozart en alle andere stijlen.
Op welk ander instrument komen in een uur zoveel stijlen aan bod als op een beiaard?
Arrangeren vind ik ook leuk om te doen en ik zou er het liefst hele dagen aan besteden.
Hoe zie je jouw toekomst als musicus?
Het lijkt te gaan lukken om een week te kunnen vullen met muziek en werkzaamheden met muziek. Praktisch gezien zal het op een combinatie van werkzaamheden aankomen: als organist, begeleider en beiaardier.
..en de toekomst van de beiaard?
Het klokkenspel in de binnenstad op de markt hoort zo vanzelfsprekend bij de cultuur van Nederland t/m Noord-Frankrijk. Een unieke ervaring door de combinatie van materieel en immaterieel erfgoed in de stad. Er zijn mensen die op het tijdstip van de bespeling naar de markt gaan! Het verbaast mij soms een beetje dat het niet voldoende lijkt om elke week 'gewoon' je werk goed te doen, maar dat je steeds de publiciteit moet zoeken via Facebook of de pers. De charme van het instrument vind ik ook zitten in dat het 'je overkomt' terwijl je door de stad loopt.
Educatie? Natuurlijk, doen! De huidige situatie in Arnhem staat het helaas niet toe doordat de klim naar de speelcabine te gevaarlijk is voor een schoolklas. Er zijn plannen in ontwikkeling om ook dat deel van de toren toegankelijk te maken voor publiek.
Wat is je favoriete beiaard? Arnhem, wat anders?!!
Dick Klomp
DELDEN — Op maandag 8 januari 2018 overleed, op de leeftijd van 87 jaar, organist, beiaardier en dirigent Willem Mesdag. Hij werd in het Groningse Uithuizermeeden geboren op 13 augustus 1930. De dankdienst voor zijn leven vond op 12 januari plaats in de Oude Blasiuskerk in Delden. Daarna is hij op de Algemene Begraafplaats ter ruste gelegd bij zijn vrouw Geertruide Schuurman, die reeds in 1997 overleed.
Willem Mesdag studeerde in Utrecht orgel bij Stoffel van Viegen, piano bij Wolfgang Wijdeveld, koordirectie bij Kees van Baaren, en later in Amersfoort beiaard bij Leen ’t Hart. Zijn muzikale loopbaan startte in Enkhuizen, waar hij jarenlang organist en beiaardier was. In 1965 werd hij stadsbeiaardier van Enschede, cantor-organist van de Grote kerk in die stad, en tevens docent orgel aan het Twents Conservatorium. Hij heeft tijdens zijn leven ook vele koren gedirigeerd, waaronder het Drienerloos Vocaal Ensemble van de Universiteit Twente en het Oratoriumkoor Hosanna uit Rijssen.
In 1987 verhuisde hij naar Delden waar hij organist van de Oude Blasiuskerk werd. Op zijn initiatief werd een cantorij opgericht voor het uitvoeren van met name Bach-kantates. Hij bleef tien jaar lang organist en cantor van deze kerk.
Mesdag componeerde diverse melodieën voor kerkliederen die in het Liedboek der Kerken werden opgenomen. In opdracht van de Stichting De Twentse Beiaard schreef hij drie korte stukken voor koor en beiaard: 'Laet sangh en spel', 'Het Lof van Liefde', en 'Het Carillon'. Dit laatste werk betreft een sfeervolle toonzetting van het bekende gelijknamige gedicht van Ida Gerhardt.
Hylke Banning
