Nieuwsoverzicht
Hans van Dijk is een veelzijdig man. Op zijn website vind je veel onderwerpen die zijn belangstelling hebben: lokale geschiedenis, treinen, zendamateurs, politiek èn carillons. Over het opnemen en streamen van carillonconcerten had ik een gesprek met hem.
Hans, hoe is je belangstelling voor het carillon ontstaan?
Ik kom oorspronkelijk uit Oudewater, daar heb ik tot mijn 20ste gewoond. In Oudewater hoorde ik het carillon spelen en ’s zondagmorgens hoorde ik al heel jong op de Belgische radio mooie beiaardconcerten.
Die opnames waren niet altijd even mooi maar het fascineerde me omdat ik alleen maar de carillons van Oudewater en Gouda kende, waar ik weer heel andere dingen hoorde. Ik dacht, dat moet ik eigenlijk vastleggen. Met een klein recordertje ben ik toen begonnen met Jaap van der Ende op te nemen. De opnamekwaliteit was niet al te best, maar het heeft me wel overtuigd van het belang van het vastleggen van carillon bespelingen. Ik denk dat historici over 50 jaar dankbaar zullen zijn voor die opnames. Denk maar aan het stukje film uit 1938 dat we op YouTube kunnen zien met Jacob Vincent op het carillon van het paleis op de Dam!
Toen de zomeravondconcerten in Gouda begonnen ben ik die gaan opnemen. Meestal hield ik die opnames voor mezelf, soms zette ik ze online.
Een video-opname boeit meer dan alleen maar geluid. Toen YouTube pas bestond heb ik een filmpje geplaatst van Boudewijn Zwart. Die speelde Bach in Gouda en dat werd een geweldige hit. Ik geloof dat die wel 10.000 kijkers heeft opgeleverd! Het geluid was niet heel fraai door de bijgeluiden van het klavier, al valt dat in Gouda nog wel mee.
Kreeg je wel eens verzoeken van anderen of je van hun spel een opname wilde maken?
Ja, een componist uit Gouda vroeg of ik een opname wilde maken van zijn beiaardcompositie. Ik ben me toen gaan verdiepen in de techniek van het opnemen. Het synchroon monteren van beeld en geluid viel nog niet mee, ik was niet tevreden met het resultaat.
Tijdens de lockdown werd het streamen ineens heel actueel. Op 5 mei vorig jaar was er geen bevrijdingsfeest en toen heb ik Boudewijn kunnen overhalen om een concert te geven dat dan ook live te zien moest zijn via internet. Ik wist uit een krantenknipsel dat Maria Blom als jonge vrouw hier in Gouda op 5 mei 1945 een bevrijdingsconcert gegeven heeft terwijl de Duitsers nog op de markt liepen… Gouda was een van de eerste bevrijde steden in het westen van Nederland. Maria Blom heeft ook een concert gegeven op 5 mei 1970 en ze vertelde mij dat verhaal toen ik met haar de toren op ging. Ik zei tegen Boudewijn: dit moeten we in 2020 herhalen! Vanwege de lockdown moest het concert gestreamd worden. Ik heb toen contact gezocht met iemand van de kerk die daar ervaring mee had. Die heeft dat vervolgens gedaan maar wel met de klaviergeluiden erbij. Daarna ben ik gaan experimenteren met de plaatsing van microfoons, heb advies gevraagd aan een deskundige op dat terrein en heb een geschikte microfoon gekocht. Vanwege de plaatsing dicht bij de klokken heb ik die microfoon in meerdere lagen textiel gewikkeld en dat bleek goed te werken. Met een programmaatje op m’n laptop en een combinatie van plaatsing, microfoonafstelling, inpakken en mixen kun je de klokken goed opnemen zonder teveel bijgeluiden.
Kun je uitleggen wat het effect is van ‘inpakken’ van microfoons?
Je moet je voorstellen dat de microfoons vlak onder de klokken liggen en wat voor geluid er dan binnenkomt. Daarom pak ik ze in dikke doeken en ook nog een overal eromheen. Om een stabiel geluid te krijgen leg ik ze in het midden van de lantaarn.
Ga je je opname-activiteiten ook aanbieden aan de KNKV?
Ja, het lijkt me goed om dit ook op andere plaatsen te doen. Ik denk bijvoorbeeld aan een manifestatie rond Amalia op 7 december. Het opnemen van een beiaard is best lastig. Ik hoor soms opnames waarvan ik denk: dat moet toch beter kunnen en met mijn apparaten en expertise lukt dat ook aardig. Ik zou het wel leuk vinden om ook op andere plaatsen streaming op touw te zetten, ook al is dat een hele onderneming. De laatste keer heb ik drie camera’s gebruikt voor afwisseling in het beeld. Oók een microfoon bij het klavier zodat de beiaardier iets kan vertellen, over de muziek die hij speelt of over de beiaard. Boudewijn Zwart bijvoorbeeld, die doet dat heel enthousiast. De mensen komen dan via zo’n filmpje ook iets meer te weten over het carillon en muziek.
En dat alles met één laptop?
Via mijn dochter kwam ik aan een AV-programmaatje dat de jeugd gebruikt om game-filmpjes te maken. Je kan er ook mee live-streamen. Ik doe dat via YouTube, daar bereik je de meeste mensen mee en je kunt de opnames altijd terug zien. De kwaliteit van een opname is beter omdat je met live-streaming beperkt wordt door de bandbreedte. Als er geen internetverbinding is op de toren gebruik ik mijn mobile telefoon als wifispot om het signaal naar YouTube te sturen. Livestream heeft toch iets extra’s: nú gebeurt het, je bent er bij!
Dick Klomp
Wie gebruik wil maken van de mogelijkheden die Hans biedt kan contact met hem opnemen:
Hans van Dijk
DEN HAAG — Voor het huwelijk van Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima arrangeerde hij 'Adiós Nonino'. Voor de vijftigste verjaardag van de koning schreef hij een werk voor zestien saxofonisten, vijf percussionisten en strijkorkest, dat tijdens het koninklijke feest werd uitgevoerd. Ook maakte hij arrangementen voor de uitvaarten van Prinses Juliana en Prins Bernhard en werkte hij mee aan een kerstalbum van Prinses Christina. Dinsdag 7 december 2021, de dag dat Prinses Amalia haar achttiende verjaardag viert, klinkt op tientallen carillons door heel Nederland de nieuwe carilloncompositie 'Amalia Achttien!' van de Nederlandse componist Bob Zimmerman.
“Ik kreeg alle vrijheid, er waren geen regels en als die er al zouden zijn, zou ik ze niet hebben willen eerbiedigen”, zegt Bob Zimmerman. “Mijn eigen intuïtie moet leidend zijn. Nooit eerder schreef ik voor carillon. Het is een eigenaardig instrument met specifieke eigenschappen. Elke interval klinkt met rare boventonen, maar dat maakt een carillon juist een carillon. Zeer blij ben ik met de hulp die ik kreeg van beiaardier Boudewijn Zwart. Ik kon met hem mee naar boven in de Westertoren. Dat was een feest voor deze Amsterdammer.” Hij heeft het stuk, dat vijf minuten lang is, in zijn hoofd bedacht en geschreven. Als vorm koos hij het rondo, waarbij het hoofdthema een vrolijke melodie is die regelmatig terugkeert, een melodie die blijft hangen. “De eerste en de laatste seconden hebben iets hymnisch, iets statigs. Korte noten schrijven is zinloos, alles op een carillon klinkt secondenlang door. Achter de digitale piano, met de galm op tien, heb ik gecheckt of alles klopte. Ik heb het nog niet horen uitvoeren op carillon, dat moet bewaard blijven tot de verjaardag. Ik beschouw het als een cadeau voor Amalia maar ook voor de gehele Nederlandse bevolking.”
Foto: Bob Zimmerman (fotograaf: Melchior Huurdeman)
Historie
Met deze speciale compositie wordt een eeuwenoude traditie voortgezet. Al sinds de zestiende eeuw spelen beiaardiers nieuwe werken, opgedragen aan stadhouders en leden van het Koninklijke Huis, tijdens inauguraties, stads- en staatsbezoeken, huwelijksfeesten, verjaardagen en uitvaarten.
De partituur werd op dinsdag 7 december om 16.00 uur in het gemeentehuis van Den Haag door Bob Zimmerman officieel overhandigd aan Jan van Zanen, burgemeester van de residentiestad. Aansluitend speelde beiaardier Gijsbert Kok vanuit de toren van de Grote Kerk in Den Haag de officiële première van 'Amalia Achttien!'. Daarna klonk het op talrijke carillons in Nederland. Het werk werd ook op Koningsdag 2022 uitgevoerd.
De compositie-opdracht was een initiatief van de Koninklijke Nederlandse Klokkenspel-Vereniging. Het Koninklijk huis heeft meegedeeld dat de Koninklijke familie de compositie met belangstelling tegemoetziet. Het ligt in de lijn der verwachting dat de compositie ook de komende decennia bij feestelijke gebeurtenissen gespeeld gaat worden.
Het carillon
Het carillon heeft als oudste instrument van de openbare ruimte, door de eeuwen heen een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis en die van het Koninklijk Huis in het bijzonder. Bij vreugde en verdriet, in vredestijd en tijdens oorlog en bezetting klonk het carillon. Het carillon dat wel de "stem van de stad" genoemd wordt, vertolkt de gevoelens van de bevolking. Het carillon is een laagdrempelig instrument dat mensen met verschillende culturele achtergronden bereikt en daar mee is het bij uitstek een instrument dat mensen verbindt. In de afgelopen jaren heeft het carillon tijdens de Coronacrisis, de viering van 75 jaar Vrijheid, Koningsdag en Bevrijdingsdag 2020 en 2021 deze verbindende rol met verve vervuld.
Op deze interactieve kaart kunt u zien waar en wanneer voor Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Amalia gespeeld zal worden. De directe link naar de interactieve kaart: https://www.google.com/maps/d/u/0/edit?mid=1yoTUce8RxmS0M0lI-2L7gbCRf2-pUZn2&usp=sharing
OLDENZAAL — Eindelijk is het dan zover! Op zondag 12 september 2021 wordt de nieuwe Plechelmus-klok feestelijk in de stad ontvangen. Daar horen muzikanten bij en wijze woorden! Om 14.00 uur vertrekt vanaf het station in Oldenzaal een stoet naar de basiliek. De stoet bestaat uit theatergroep Hydra, de Suisse, Koninklijke Harmonie St. Joseph, diverse oldtimers, een aantal bespannen koetsen, optochtvereniging De Muiters, en de eenmalige Klok-kapel bestaande uit talloze Oldenzaalse muzikanten, jong en oud.
De Plechelmus-klok zelf staat op een met bloemen versierde en door drie paarden getrokken platte wagen. Inwoners en belangstellenden zijn van harte uitgenodigd om aan te sluiten in de stoet of om vanaf een plekje langs de route de klok te bewonderen. Aansluitend om 15.00 uur een speciale bijeenkomst in de basiliek waar de officiële overdracht van de klok aan de stad plaatsvindt. Koninklijke Muziekvereniging Semper Crescendo brengt opnieuw de indrukwekkende compositie 'Basilica Sacra' van Johan de Meij, ten gehore waarbij het Stadsjongenskoor het alom bekende Plechelmuslied zingt. Ook het onlangs gerestaureerde orgel zal klinken.
Nog enkele kaartjes
Kaartjes à 2 euro zijn bij Tourist Info Oldenzaal te verkrijgen. Er is momenteel nog een beperkt aantal beschikbaar! Voor toegang tot de basiliek moeten bezoekers wel een QR-code kunnen tonen op de CoronaCheck-app.
Tentoonstelling
In de week van maandag 13 t/m zaterdag 18 september is de Plechelmus-klok dagelijks van 13.00-20.00 uur (gratis) te bezichtigen (toegang via de basiliek). De klok wordt voor deze gelegenheid alvast in de nieuwe luidstoel gehangen. Verder is een film te bekijken over het gieten van de klok, het uit de gietkuil hijsen, en het stemmen van de klok. Achtergrondinformatie over de nieuwe klok en de beiaard in de toren wordt op een aantal dundoeken gepresenteerd.
Wijding
Tijdens een eucharistieviering in de basiliek op zondag 19 september om 10.00 uur zal de klok worden gewijd door kardinaal Wim Eijk, aartsbisschop van Utrecht. Voor de viering zelf gelden nog de bekende beperkende maatregelen. Dat betekent dat de kerk niet volledig beschikbaar is. De plechtige wijding zelf vindt overigens buiten plaats op het St. Plechelmusplein.
Plechelmus-klok
De nieuwe klok, met een gewicht van 3890 kg en een diameter van ongeveer 180 cm, is op 20 december 2020 om 13:18 door klokkengieter Abel Portilla gegoten in het Spaanse San Bartolomé de Vierna (Cantabrië). De klok is de eerste Spaanse klok in een Nederlandse kerktoren en de zwaarste luidklok in de provincie Overijssel. Met de komst van deze klok beschikt de St. Plechelmustoren straks ook over het eerste zesgelui in de provincie!
Campanoloog en beiaardier Gideon Bodden nam het profiel van de Maria-klok, in 1493 door Geert van Wou voor Oldenzaal gegoten, als uitgangspunt. Enkele jaren geleden vond hij, min of meer bij toeval, in Spanje een klokkengieter die bekend was met de methode waarop in de middeleeuwen een klokkenvorm uit leem werd gemaakt. Bovendien bleek deze klokkengieter ook nog over een houtgestookte reflectieoven met natuurlijke luchtinvoer te beschikken. Allerlei gunstige voorwaarden om te pogen de klankkleur van de eeuwenoude Maria-klok zo dicht mogelijk te benaderen.
Dat de klok aan de stad Oldenzaal kan worden aangeboden is volledig te danken aan de Stichting Scholtenhaer. Het was in 2013 wijlen Anton Reef sr. die het plan voor een nieuwe Plechelmus-klok zo geweldig vond, dat hij besloot dit project te financieren. Anton Reef jr, als voorzitter van de stichting, heeft met veel enthousiasme en betrokkenheid de wens van zijn vader uitgevoerd! Ergens halverwege oktober zal de klok in de toren worden gehesen!
Het was een heel spektakel toen in oktober 2019 het bovenstuk van de historische toren van het stadhuis te Bolsward in z’n geheel werd gedemonteerd om te worden gerestaureerd. De bonte knaagkever, die veel voorkomt in historische gebouwen, had dusdanig huisgehouden dat veiligheid niet meer gegarandeerd kon worden. Daarom werd het torendeel, inclusief het zich daarin bevindende carillon, in z’n geheel weggehaald. Om vervolgens per boot, onder luide klokkenklanken, naar Sneek vervoerd te worden voor restauratie.
Woensdag 8 juni was het dan zo ver: torendeel en carillon kwamen per boot terug in Bolsward. Dat gebeurde onder het wakend oog van vele Bolswarders, en met begeleiding van een vloot aan plaatselijke boten.
In heel Nederland was te horen hoe blij de burgers van de Friese elfstedenstad zijn dat hun toren en carillon weer terug zijn. Deze zomer zal het klokkenspel weer elk kwartier te horen zijn. ‘Onder deze vertrouwde klanken voelen we ons weer echt thuis in ons stadje’ kon je horen zeggen in de toegestroomde menigte.
Meer lezen? Artikel op website NOS
ARLINGTON (USA) — Ze zijn er weer, de vijftig klokken van het Nederlands carillon bij Arlington, de erebegraafplaats in Washington D.C. Het heeft even geduurd voordat ze alle 50 gerenoveerd en herstemd waren door Klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts. Samen met twee kleine klokken en één grote nieuwe klok zullen ze de komende maanden geïnstalleerd worden in de monumentale klokkentoren, die ook grondig gerestaureerd is. Begin mei 2021 waren de drie nieuwe klokken te bewonderen in de Nederlandse ambassade te Washington D.C.
De drie nieuwe klokken zijn genoemd naar mensen die een belangrijke invloed gehad hebben op de maatschappelijke ontwikkeling na de Tweede Wereldoorlog. De grootste en de zwaarste van de drie klokken draagt de naam Georg C. Marshall, die met zijn Marshallplan een cruciale bijdrage leverde aan de wederopbouw van West-Europa. De kleinste van de drie draagt de naam van Eleanor Roosevelt, voormalig first lady en voorvechtster van de mensenrechten, deze klok weegt 12 kilo. De derde klok is genoemd naar Martin Luther King jr., de voorvechter van de burgerrechten, die droomde van een Amerika waar huidskleur geen rol meer zou spelen.
De eervolle taak om de Eleanor Roosevelt klok te onthullen was weggelegd voor Tracy Roosevelt, een achterkleindochter van Eleanor. Tracy Roosevelt is vereerd dat deze klok de naam van haar overgrootmoeder draagt, niet alleen vanwege haar grote betrokkenheid bij en inzet voor mensenrechten, maar ook om de Nederlandse “roots” van de Roosevelt familie. Dat schept een speciale band.
Het Nederlandse Carillon is het officiële cadeau van Nederland aan de Verenigde Staten als dank voor hun rol bij de bevrijding, de hulp bij de wederopbouw en als symbool van een eeuwenlange vriendschap tussen beide landen. Voor deze renovatie is nauw samengewerkt door Klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts en de beheerder van het carillon de NPS, de dienst die de nationale parken in de VS beheert. Het resultaat, een moderne klokkentoren met een harmonieus carillon met 53 klokken, is te zien en te horen op een bijzondere plek in de Amerikaanse hoofdstad.
https://www.facebook.com/376828305760772/posts/3700831940027042/?d=n
Nobody Is Perfect
Op Bevrijdingsdag 2021, woensdag 5 mei zullen de beiaardiers, verspreid over heel Nederland dit lied van Davina Michelle spelen. Afgelopen week ontvingen zij van het Nationaal Comité 4 en 5 mei de uitnodiging om op 5 mei het lied 'Nobody is perfect' te spelen.
Om 13.00 uur is het moment waarop minister-president Rutte, na de 5-mei-lezing door Angela Merkel, het Bevrijdingsvuur ontsteekt. Dat is het startsein voor alle (online) activiteiten op 5 mei. Op dit moment zal zangeres Davina Michelle 'Nobody is perfect' zingen. Frank Steijns, beiaardier van Maastricht, Weert en Heerlen heeft voor deze gelegenheid een arrangement van Nobody Is Perfect voor beiaard gemaakt.
Al eeuwenlang zijn beiaarden symbolen van vrede en welvaart. De beiaarden vertolken van oudsher de gevoelens en emoties van burgers, ze worden daarom ook wel de stem van de stad genoemd. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zo lang mogelijk doorgespeeld om de moraal van het volk te versterken. Ondanks de klokkenroof. Ongeveer 9.000 klokken, carillons en kerkklokken, met een totaalgewicht van 3,5 miljoen kilo klokkenbrons, werden tijdens de Tweede Wereldoorlog uit de torens verwijderd om te worden omgesmolten en gebruikt ten behoeve van de Duitse oorlogsindustrie. Dankzij de inzet en vertragingstactieken van veel burgers is de helft van deze klokken bewaard gebleven. Na de oorlog zijn alle geregistreerde klokken teruggeven aan de rechtmatige eigenaren.
Het is een lange traditie dat het carillon speelt op Bevrijdingsdag, ook dit jaar zal de beiaard een feestelijke bijdrage leveren aan digitale Bevrijdingsdag 2021.
Hebt u, als beiaardier, zich nog niet aangemeld en wilt u meedoen gebruik dan deze link: https://forms.gle/wRBaPgYDk2qfLJeZ9
Er wordt onder andere in de volgende plaatsen gespeeld:
Lochem Jan-Geert Heuvelman; Reguliere beiaardbespeling op woensdagmorgen in Lochem
Rijssen Jan-Geert Heuvelman
Arnhem Bob van der Linde
Veendam Vincent Hensen-Oosterdijk
Winschoten Vincent Hensen-Oosterdijk
Sluis Piet Hamelink
Axel Piet Hamelink
Hasselt (Ov) Martien van der Knijff
Hengelo Ov. Roel Smit; Eerst Nobody is perfect. Aansluitend muziek uit de jaren '40, bijvoorbeeld In the Mood
Doetinchem Roel Smit; Eerst Nobody is perfect. Aansluitend muziek uit de jaren '40, zoals bijvoorbeeld In the Mood
Enschede Esther Schopman; Zie ook https://fb.me/e/4lAYrxJli
Middelstum, Henk Veldman, Nobody is perfect arrangement van Frank Steijns geschikt gemaakt voor de carilloncomputer van ons Hemony carillon, wordt om 13.00 uur afgespeeld. Op hele en halve uren op de automaat afwisselend op hele en halve uur, 'Het Wilhelmus', 'Middelstums Volkslaid', 'Auld lang syne' en 'We'll meet again'.
Oldenzaal, Hylke Banning, extra bespeling van 16.55 - 17.55 uur
Heerlen, Frank Steijns, meer informatie: https://www.facebook.com/events/456690692058557/
