WOERDEN — In 2019 vierde Henk Verhoef zijn 25-jarig jubileum als stadsbeiaardier van Woerden. Dit heugelijke feit was de aanleiding om op zaterdag 7 september 2019 een carillonfestijn te organiseren op en rond de toren van de Petruskerk van Woerden. Voorafgaand aan dit evenement een gesprek met de jubilaris en met Guus van Buchem, een van de oprichters van Stichting Carillon Woerden.
Henk, je woont en werkt in Amsterdam, hoe ben je zo in Woerden terecht gekomen en welke situatie trof je daar aan?
Jaap van der Ende ging met pensioen en toen werd de beiaardiersplaats ondergebracht bij het kunstencentrum/muziekschool Het Klooster. De toenmalige directeur had connecties met Jacques Maassen, de directeur van de beiaardschool en Jacques raadde hem aan een sollicitatieprocedure te volgen. Ik was net een jaar tevoren afgestudeerd toen ik deed mee aan het proefspel en zo ben ik beiaardier van Woerden geworden. Ik trad in dienst bij Het Klooster, dat voor de beiaardiersfunctie subsidie ontving van de gemeente. Daardoor had ik in plaats van gemeenteambtenaren contact met collega musici. Op een gegeven moment heeft de gemeente de subsidie stopgezet en hield het dienstverband met Het Klooster op.
Beiaard
De beiaard is in aanleg een 3-octaafs beiaard uit de jaren 60. In de jaren 70 is de beiaard op advies van Jaap van der Ende uitgebreid en verplaatst naar boven in de torenspits, waar de galmgaten zitten. Er kwam echter zoveel water naar binnen door de galmgaten dat ze moesten worden afgedekt met plastic. Met als gevolg dat het geluid beneden nauwelijks nog te horen was. Sinds 2006 hangt de beiaard aan een stellage aan het plafond van de klokkenkamer. De twee luidklokken fungeren als C en D (klinkend F# en G#). Die verplaatsing is een grote verbetering gebleken.
Wat waren in die 25 jaar voor jou hoogtepunten?
De verplaatsing van de beiaard naar de klokkenkamer, de nieuwe ES-klok en het comité van mensen die meer dan gemiddeld betrokken zijn bij de beiaard. Omdat in Woerden het gemeentebestuur ver van de toren is gehuisvest ontbreekt een natuurlijke interactie tussen de beiaardier en de gemeente, die de beiaardier betaalt. Daarom is een publiekrechtelijke vorm als een Stichting zo’n belangrijk intermediair tussen overheid, publiek, bedrijfsleven en beiaardier, die zorgt voor een betere bedding van het instrument in de gemeenschap.
Guus, hoe lang bestaat de Stichting Carillon Woerden en welke activiteiten ontplooit die?
Aanvankelijk werkten we als comité onder de paraplu van kunstencentrum Het Klooster. Henk en ik hebben elkaar toevallig ontmoet tijdens een concert en filosofeerden wat we in Woerden konden doen op het gebied van publiciteit. We konden daarbij gebruik maken van de faciliteiten van Het Klooster. Het organiseren van zomerconcerten bleek een gouden greep. Sinds 2007 is het plein voor de toren heringericht en is nu een plek waar veel evenementen plaatsvinden.
Dat botst nog wel eens met de beiaardbespelingen en er ligt een taak voor de Stichting om de evenementen en bespelingen te coördineren. In 2011 heeft de gemeente een grote bezuinigingsoperatie doorgevoerd en de beiaard wegbezuinigd. In 2012 hebben we in overleg met Het Klooster besloten het comité op te heffen en er een zelfstandige stichting van te maken. De goede samenwerking met Het Klooster is gebleven.
Bij de oprichting van de Stichting in 2013 was de belangrijkste doelstelling de continuïteit van de bespelingen. We zijn nu afhankelijk van donateurs en sponsoren en dat betekent no cure no p(l)ay. Maar tot nu toe gaat het gelukkig goed.
Henk: Je loopt wel tegen de grenzen van zo’n systeem aan. Over de Stichting zijn alleen maar goede dingen te zeggen maar een ondernemer kan zomaar zeggen: nou ga ik eens wat anders met m’n geld doen. De stichting zou eigenlijk niet moeten hoeven bestaan.
Guus: Als Stichting hebben we kunnen bereiken dat het automatisch spel door kan gaan en dat de Bumarechten worden betaald door de Gemeente. Omdat fondsen geen structurele culturele activiteiten steunen maar alleen projecten zoekt de Stichting voortdurend naar projecten!
Heeft de Stichting een educatief doel?
Educatie is nou zo’n project waar het Cultuur Platform Woerden een belangrijke sponsor van is. Daarnaast is er nog de stichting KUVO (culturele vorming) die het mogelijk maakt om kinderen van groep 7 van basisscholen uit de omgeving te laten kennismaken met de beiaard. In groepjes van ca 10 kinderen klimmen zij de toren op. Mathieu Polak heeft speciaal voor deze excursies een lesprogramma ontwikkeld. De belangstelling daarvoor is zo groot (22 sessies in 2019) dat we veel scholen moesten teleurstellen. We hopen die vorm van educatie een aantal jaren te kunnen voortzetten, ook al om de overlast van dat ‘kinderspel’ tot een dragelijk niveau te beperken (8 keer per jaar). Het is leuk om te zien hoe gemakkelijk kinderen plaats nemen achter zo’n imponerend instrument.
Guus, hoe ziet het jubileumprogramma van Henk er uit?
Als Stichting hechten we eraan om het carillon eens in de zoveel tijd voor het voetlicht te brengen. Dit jubileum was natuurlijk een mooie aanleiding. We hebben de reizende beiaard van Boudewijn Zwart gehuurd en die komt naast een draaiorgel op het bordes voor de toren te staan. Eén programmaonderdeel is het carillonduet. Bij het ene carillon klinkt de C als C, maar bij het andere als F#! Er moet dus flink getransponeerd worden! Een ander onderdeel is het samenspel van de reizende beiaard met de slagwerkgroep en de saxofoongroep van Het Klooster.
Verder treedt op een koor uit Harmelen, ‘Rhythm & Friends’. En dan is er het draaiorgel, ook al zo’n instrument dat klinkt in de openbare ruimte, naast de reizende beiaard, dat moet toch een mooi plaatje opleveren?
Tot slot speelt Wim Ruessink een selectie uit ‘The Great American Songbook’, bekende melodieën voor jong en oud en voor ‘elk wat wils’. Wim wordt begeleid door Marijke van der Ouderaa op piano en accordeon, en Joep van Buchem op gitaar en percussie.
Henk, wat doe je naast het beiaardspelen in Woerden?
Behalve in Woerden ben ik beiaardier in Monnickendam en de VU in Amsterdam, organist van de VU en de Nieuwe Kerk, adviseur bij restauraties, en ik publiceer af en toe wat. Maar orgelspelen is een belangrijk deel van mijn leven, ik zit bijna dagelijks in de Nieuwe Kerk.
Hoe kijk jij aan tegen de acceptatie van de beiaard in de samenleving?
Er is een zorgelijke ontwikkeling gaande: gemeentebesturen leggen de verantwoordelijkheid voor de beiaard bij comités van vrijwilligers in plaats dat zij, als eigenaar van de beiaard, de verantwoordelijkheid nemen voor het continueren van deze eeuwenoude traditie. Wanneer er een klacht binnenkomt van een (vaak nieuwe) bewoner die ’s nachts de klok uitgezet wil hebben, dan wordt zo’n klacht soms zonder slag of stoot gehonoreerd.
Dick Klomp
