ZWOLLE — Naar aanleiding van het komende beiaardconcours op 6 juli had ik op 22 mei 2018 in Dalfsen een gesprek met twee bestuursleden van de Zwolse Beiaard Stichting: Peter Hesseling (voorzitter) en Alex Manassen (lid) die in samenwerking met de Kamper Beiaardkring de wedstrijd georganiseerd hebben.
‘De deelnemers zijn geselecteerd op hun speelkwaliteiten én op hun programmering voor twee torens’
Hoe lang bestaat de Zwolse Beiaard Stichting?
Peter: In 1985 vindt een aantal enthousiastelingen dat er wat meer moet gebeuren met de beiaard. Er wordt een Stichting opgericht met een groot aantal bestuursleden die één keer per maand gezellig vergaderen in een soort Literair Café. De stadsbeiaardier Leon van der Eijk neemt op een gegeven moment het voortouw tot het vormen van een nieuw, kleiner, slagvaardiger bestuur. Dankzij de jaarlijks toegekende gemeentelijke steun beginnen de zomeravondconcerten van de grond te komen. De stadsbeiaardier speelt twee keer per week en bovendien zo’n 10 keer per jaar bij evenementen. Ook verzorgt hij educatieve vorming en het versteken per computer.
Hoe zijn jullie in het bestuur beland?
Peter: Toen ik als manager bij de Gemeente Zwolle kwam werken was er net een reorganisatie (bijna) afgerond. Bij de ‘restjes’ zat de stadsbeiaardier. Via mijn vrouw, die musicus is, kwam ik in contact met Jacques Maassen, de toenmalige directeur van de Beiaardschool in Amersfoort. Ik liet mij door hem uitgebreid over klokken en carillons informeren. Mijn eigen muzikale interesse gaat uit naar Alfred Schnittke, die vaak buisklokken in zijn muziek verwerkt.
Toen ik na zes jaar een andere functie kreeg bij de gemeente nam ik mijn ‘hobby’, de stadsbeiaardier, mee die daarmee onder mijn hoede bleef.
Alex: Het begon met de aanstelling van Roy Kroezen. Peter moest een jury samenstellen en ging te rade bij Jacques Maassen. Peter wilde er een Zwolse musicus bij en op advies van Maassen werd ik ‘gevonden’. In 2015 was ik, omdat ik docent compositie ben, jurylid bij het compositieconcours in Zwolle. Na een brainstorm met diverse Zwolse instanties over bestuurlijke vernieuwing ben ik in het (nieuwe) bestuur gevraagd.
Ik had altijd al belangstelling voor klok-achtige geluiden. Ik schreef ‘Lamento voor de Hanzesteden’ voor de Carillonmarathon 1994: een boottocht met carillonliefhebbers die op Hemelvaartsdag van Doesburg naar Kampen voerde.
Wat hebben jullie zoal bereikt en wat zijn de plannen?
Peter: In 2004 werd de Peperbus gerestaureerd en dat was een mooie gelegenheid om met steun van de bevolking en de Rabobank een nieuw klavier en 4 nieuwe klokken aan het carillon toe te voegen. Door slim gebruik te maken van het beschikbare budget konden de klokken en het klavier in de toren gehesen worden.
Als Roy Kroezen in 2005 stadsbeiaardier Leon van der Eijk opvolgt neemt hij het initiatief om de aangetroffen ‘bak roest’, wat een oude speeltrommel bleek te zijn, te restaureren. Die was reeds geruime tijd geleden vervangen door een automatisch speelwerk. Ook een kist met pinnetjes (de z.g. ‘nootjes’) blijkt nog aanwezig te zijn en nu staat er weer een glanzende, gerestaureerde speeltrommel die echter (nog) niet op het carillon is aangesloten.
In september 2018 vindt de Zwolse Beiaardmaand plaats. Dan gaan we echt op een andere tour: er komt onder meer een reizende beiaard en we combineren beiaard met brassband, big band, accordeon of elektronica. Dat is nieuw en spannend voor ons. Ook zoeken we aansluiting bij bestaande evenementen zoals de Open Monumentendag.
Hoe staat het met het concours van 6 juli?
Alex: In samenwerking met Frans Haagen, de stadsbeiaardier van Kampen, zijn alle belangrijke voorbereidingen nu getroffen. We hebben een internationale jury met Arie Abbenes (voorzitter), Bernard Winsemius, Ellen Dickenson, Frans Haagen en Koen Cosaert.
Zij konden uit alle aanmeldingen 5 finalisten selecteren: Jonathan Lehrer (VS), Jasper Stam (NL, Tommy van Doorn (NL), Toru Takao (JP) en Vincent Hensen (NL). Deze selectie volgde uit hun speelkwaliteiten en programmakeuze. Het bijzondere van dit concours is dat het over twee locaties verspreid is: Zwolle en Kampen. Beide torens hebben heel verschillende beiaarden.
Het verplichte werk dat in Zwolle gespeeld wordt is van Leo Samama: ‘Centenary Bells’ dat hij schreef in opdracht van de Nederlandse Klokkenspel Vereniging die dit jaar zijn eeuwfeest viert. In Kampen mogen bewerkingen, maar in Zwolle uitsluitend originele beiaardcomposities gespeeld worden.
En er zijn mooie prijzen te winnen!
Hebben jullie ook educatieve projecten?
Alex: Op dit moment niet. Maar we hebben wel goede ideeën. Er moeten veiligheidsaanpassingen gedaan worden op de toren voor we daar mee verder kunnen gaan. Er zijn goede contacten met de educatieve dienst van het Centrum voor Kunstzinnige Vorming. We geven een lesbrief uit, er is een mobiel oefenklavier in restauratie dat in klaslokalen te gebruiken is.
Elien Van den Broeck (15 jaar!) gaat behalve een concert ook een masterclass geven voor leeftijdsgenoten.
We hebben in 2015 contact gehad met de compositieklas van het Zwolse Conservatorium om op de toren informatie over het instrument te geven. Het geeft een kick om een vaak gehoord maar onbekend instrument aan te kunnen raken. In september hopen we de eerste resultaten te horen van wat studenten tijdens de Nationale Workshop voor Componisten hebben bereikt. Het is belangrijk dat een oud instrument op een hedendaagse manier gebruikt wordt. Voor werken in combinatie met andere instrumenten, van luit of mandoline tot elektronica, is tot op zekere hoogte budget.
Ons zorgpunt is: hoe houden we het carillon actueel. Dat moet o.a. komen door het contact met jongeren en met de makers. De meeste beiaardmuziek wordt nog gecomponeerd door beiaardiers, zoals de meeste gitaarmuziek door gitaristen, meestal niet erg vernieuwend..
Hoe kijken jullie aan tegen de NKV?
Peter: Het organiseren van concerten moet je lokaal houden.
Het stimuleren van componisten om te schrijven,
het waarborgen van een goede kwaliteit van de beiaardiersopleiding,
het bewaken van het erfgoed,
zorgen dat de auteursrechten goed geregeld zijn en
het publiceren van de concertagenda,
daar zie ik een rol voor de NKV. En dat doen ze wel aardig geloof ik.
Jullie zitten in een actief bestuur..
Zeker, en we hebben nog vééél meer plannen!
Dick Klomp
Foto: Bestuursleden Peter Hesseling en Alex Manassen
