NEDERLAND — In 2020 werd het einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht en de vrijheid gevierd. Het jaar waarin alles wat normaal leek, schudde op zijn grondvesten en resulteerde in een wereld die op zoek ging naar het “nieuwe normaal”. Het jaar waarin Covid-19 diepe sporen achterlaat in het leven van ons allen. Covid-19 komt nog steeds heel dichtbij in ons leven.
Ook voor de Koninklijke Nederlandse Klokkenspel Vereniging (KNKV) en de beiaardcultuur in zijn geheel was het een bijzonder jaar. Het was het jaar van “75 klokken vieren 75 jaar vrijheid in 75 steden en dorpen.” En het jaar waarin de stem van het carillon tijdens de Corona pandemie in heel Nederland luid en duidelijk werd gehoord.
Beiaard estafette: 75 jaar bevrijding
Precies 75 jaar na de bevrijding van Maastricht is op zaterdag 14 september 2019 om 12.00 uur de nationale carillon-estafette gestart. Aansluitend volgde de carillonestafette het spoor van de bevrijders door Limburg, Noord-Brabant, Gelderland en Zeeland naar het noorden van Nederland. Op deze wijze heeft de KNKV een gepaste bijdrage geleverd aan de herdenking van 75 jaar bevrijding. Het project bestond uit twee delen. Het eerste deel van de estafette vond plaats van 14 september tot half november 2019. Op 1 april 2020 is het tweede deel van de estafette begonnen, op 23 mei vond de laatste bespeling plaats. In totaal zijn er 128 bespelingen, ruim 50 keer meer dan voorzien, geweest in het kader van de beiaardestafette.
Het project van de KNKV was gericht op de coördinatie van de bespelingen in de vorm van een feestelijke estafette in het spoor van de bevrijders. De KNKV verzorgde de publiciteit van deze estafette en ondersteunde de lokale beiaardorganisaties. Toen als gevolg van de lockdown concerten met publiek niet meer mogelijk bleken, is de ondersteuning van fysieke evenementen verlegd naar ondersteuning via de media. Het accent lag daarbij op de regionale media.
Het project heeft veel publiciteit gehad. Nationale, regionale en lokale omroep organisaties, veel tijdschriften, landelijke, regionale en lokale kranten hebben uitgebreid aandacht besteed aan de beiaard soms zelfs met een “special” in het zaterdag katern, waaronder het Brabants Dagblad. Op de website van de KNKV is een informatieve kaart geplaatst met de data van alle bespelingen en alle verdere gegevens.
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft de bespelingen opgenomen in de eigen activiteitenkalender, 2019/2020, met een link naar de KNKV website. Stichting Klinkend Erfgoed heeft de bespelingen aangekondigd. Hetzelfde geldt voor veel lokale beiaardkringen.
Lokaal carillon
De beiaardiers hebben hun programma afgestemd op het instrument, op de lokale cultuur en geschiedenis. Ter ondersteuning van de beiaardiers heeft de KNKV op de website voor beiaardiers een “muziekdoos” geplaatst waar gepaste muziek voor beiaarden te vinden is. De beiaardiers hebben veel gebruik gemaakt van deze composities.
Project: “5 voor 5”
Begin mei heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei de KNKV verzocht om mee te doen met de actie “5 voor 5” op 5 mei. Om 5 minuten voor 5 werd op Bevrijdingsdag 2020 overal in Nederland het lied van Ramses Shaffy “Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder” uitgevoerd. Een vijftigtal beiaardiers hebben aan de oproep om mee te doen gehoor gegeven. Deze activiteit werd ondersteund met een extra perscampagne (berichten, opnames). Met als resultaat dat het carillon op regionale televisie- en radiostations te zien en te horen was en bovendien op primetime op de nationale televisie en op Radio 1, 2, 4 en 5.
Bijzondere dagen
Koningsdag 2020 en Bevrijdingsdag 2020 mei heeft het carillon op eigen wijze ingevuld. In samenwerking met de Koninklijke Bond van Oranje Verenigingen hebben veel beiaardiers op Koningsdag, 27 mei, een extra feestconcert gegeven in het kader “Koningsdag Thuis”. Een overzicht van deze concerten vindt u op de website van de KNKV. Veel mensen wisten de KNKV website te vinden. Uiteraard hebben veel carillons traditiegetrouw op 4 mei rond en tijdens de jaarlijkse dodenherdenking gespeeld, o.a. in Wageningen.
Reizende beiaard
Maar dat is nog niet alles sinds deze zomer is er een nieuwe reizende beiaard in Nederland. Juist in deze coronatijd gaat beiaardier Martien van der Knijff met zijn reizende beiaard naar zijn publiek toe. Zijn komst wordt zeer gewaardeerd in de (zorg)instellingen die hij aandoet.
The Rolling Stones
Klap op de vuurpijl is een medley van nummers van The Rolling Stones die Auke de Boer speelde op de Martinitoren ter gelegenheid van de opening van de expositie Unzipped over de Stones in het Groninger Museum. Met dank aan zanger Mick Jagger, die de video deelde met zijn pakweg twee miljoen volgers op Instagram, klonk plotseling wereldwijd de carillonversie van de klassiekers Paint it black, Angie en Ruby Tuesday.
Communicatie vanuit de KNKV
De eigen (social) media van de KNKV hebben een belangrijke rol gespeeld bij al deze activiteiten. Facebook is veel gebruikt, er waren mooie bespelingen en beelden te horen en te zien. Op de website van de KNKV kunt u het allemaal nog eens terug horen en zien. Daar staat informatie over het carillon in Coronatijd, de beiaardestafette, Koningsdag en Bevrijdingsdag 2020. Op de interactieve kaart worden alle bespelingen vermeld. Als u doorklikt komt u bij informatie over de publicaties in de media. Deze kaart is inmiddels meer dan 120.000 keer geraadpleegd. De speciale pagina “Koningsdag Thuis” is meer dan 51.000 keer geconsulteerd. Uit de cijfers blijkt dat veel mensen de website weten te vinden voor informatie over carillons en bespelingen. Dit jaar zijn de concert agenda en het overzicht van wekelijkse bespelingen bijna 6000 keer geraadpleegd. Zo heeft de KNKV website heeft zijn bestaansrecht meer dan bewezen.
Resultaten van 2020
Dit jaar stond het carillon volop in de belangstelling. In de slipstream van die belangstelling hebben de KNKV en de beiaardiers naast de estafette extra activiteiten ontplooid. In veel gemeenten hebben beiaardiers extra bespelingen of concerten gegeven om mensen tijdens de crisis een hart onder de riem te steken. Ook bij het wekelijkse applaus voor de “helden in de zorg” op de woensdagavond werd het carillon vaak gehoord.
Dank zij de inzet van veel mensen: beiaardiers, die gespeeld hebben, (afdelings)bestuurders en beiaardliefhebbers, die berichten en opnames hebben gedeeld, kan de KNKV terugkijken op een druk en bijzonder jaar. Een jaar vol tegenstrijdigheden. Aan de ene kant konden als gevolg van de Corona feestelijke concerten niet door gaan, aan de andere kant hebben sommige beiaardiers het drukker dan ooit door alle extra bespelingen en concerten waar gemeenten en publiek juist in deze Coronatijd om vragen. Een jaar waarin de belangstelling voor de beiaard en de beiaardcultuur “ouderwets” groot was bij het publiek en in de media. Al deze belangstelling deed denken aan de jaren van de wederopbouw na WOII. Waar soms met enige met weemoed aan terug gedacht wordt. 2020 heeft laten zien dat er kansen liggen voor een eigentijdse en levende beiaardcultuur, die de tekenen van de tijd verstaat. Anno 2020 is de beiaardcultuur een levend immaterieel erfgoed, dat u (actieve) steun verdient nu en in de toekomst.
Ada Boerma-van Doorne, voorzitter Koninklijke Klokkenspel Vereniging.
